Durum ile ilgili atasözleri Atasözü Arama Aynan yoksa komşuna bakBoşa kodum dolmadı doluya kodum almadıDoluya koydum almadı boşa koydum dolmadıKöprünün (köprülerin) altından çok su (sular) aktı (geçti)Köprünün altından çok sular geçtiKöprünün altından çok sular aktıKöprülerin altından çok sular geçtiKöprülerin altından çok sular aktıDereyi (çayı ırmağı) geçerken at değiştirilmezMal malamatı örterDünya bir işi binÇevir kazı yanmasınRüzgar esmeyince yaprak oynamaz (dal kımıldamaz)Bilen söylemez söyleyen bilmezDamdan düşen damdan düşenin halinden (halini) bilirDeminde kaçmak dahi erliktendirİşkilli tavuk dingilderAbdal ata binince bey oldum sanırTakke düştü kel göründüAşağı tükürsem sakal yukarı tükürsem bıyıkKaş çatmakla çatık kaşık olunmazYananla yenene bir şey dayanmazEcele çare olmazYanan ile yenene bir şey dayanmazYanan ile yenen elinden vayAllah beterinden saklasınBoşa koydum dolmadı doluya koydum almadıYananla yenene dağlar taşlar dayanmazKar erir bok ayaza çıkarYananla yenene dağ taş dayanmazBir ağızdan çıkan bin ağıza yayılırÖlü evinde ağlamayı düğün evinde gülmeyi bilmeliGün doğmadan kemliği söylenmezÇiğ yemedim ki karnım ağrısınGöz var mantık varGöz var yakın varÜrmesini bilmeyen köpek sürüye kurt getirirArslan postunda gönül dostundaİn çık dünyasıKurban kemiğiyle köpek tavlanmazBostan gök iken pazarlığa oturulmazBostan yeşil iken pazarlığa oturulmazDünya bir işin binHerkesi nasıl bilirsin? kendi kalbinceHerkesi nasıl bilirsin? kendin gibiKelin medarı olsa kendi başına olurKelin merhemi olsa başına sürerAbdala kar yağıyor demişler titremeye hazırım (durmuşum) demişİstisnalar kaideyi bozmazElden (yabancıdan) vefa zehirden şifa olur mu?Bostan yeşil iken pazarlık yapılmazKel ilaç bilse kendi başına sürerBaca eğri olsada duman doğru çıkarHer şakanın altında bir gerçek yatarAslan yer tilki bakarAvrat malı kapı mandalıAbada kar yağıyor demişler titremeye hazırım (durmuşum) demişTas yere düşmeyince çınlamazParasız dellal olmazKarı malı kapı mandalı hamam tokmağıdırHer inleyen ölmezBir pire için bir yorgan yakılmazParasız tellal bağırmazÖlüyü çok yursan sıçağan olurİn kalk dünyasıÖlü evinde ağlamasını düğün evinde gülmesini bilmeliSarımsak yemedim ki ağzım koksunParan kıymetsiz olursa sen kıymetli olursunBir zeytin verir ağzına bir tulum tutar ardınaEldeki yara taştaki kovukturTamah insanı yoldan çıkarırEski dost düşman olmaz olsada dürüst olmazDünyanın iki ucu bir araya gelmezKurban (bayram) etiyle köpek (it) tavlanmazEkmeğini kendi yapan yükünü kendi kaldırırEldeki yara bende duvar deliğiKaçanın anası ağlamamış (ağlamaz)Dünyanın iki başı bir araya gelmezErgene karı boşaması kolayEldeki yara yarasıza duvar deliği gibi gelirSenden devletliye ortak olmaDevletli (zengin) yanını kaşısa yoksul para verecek sanırGönlüm yoktur vermeye un sererim örmeyeAteş ateşle söndürülemezFakirin tavuğu tek tek yumurtlarAyranım (yoğurdum) ekşidir diyen olmazİnsan kendini beğenmese çatlar ölürBaba oğluna bir bağ bağışlamış oğul babaya bir salkım üzüm vermemişBostan gök iken pazarlık yapılmazDağ başına harman yapma savurursun yel için önüne değirmen yapma öğütürsün sel içinAslan postunda gönül dostundaAllah sağ gözü sol göze muhtaç etmesinAltın yerde paslanmaz taş yağmurda ıslanmazDostluk kantarla hesap alışverişleSu aktığı yere akarHayvan yularından insan sözünden (ikrarından) tutulurSabır acıdır (acı isede) meyvesi tatlıdırGelin girmedik ev olur ölüm girmedik ev olmazİyilikten maraz doğarYılanın başı küçükken ezilmeliSeraskere dana güttüren dünyaDeve bir akçeye hani akçe deve bin akçeye hani deve?Deve bir akçeye götür deve bin akçeye getirAz veren candan çok veren maldan verirŞeytan azapta gerekMerhametten maraz hasıl olurEkmeğini yalnız yiyen sofrasını yalnız kaldırırEşeğine bakmaz köye düğüne giderEşeğine bakmazda akşamdan sonra oduna giderRüşvet kapıdan girince insaf kapıdan çıkarYaşı at pazarından sorarlarEşeğine bakmazda hasan dağı na oduna giderÖdünç güle güle gelir ağlaya ağlaya giderSinek ufaktır ama mide bulandırırOlacak oğlan gelişinden belli olurHakikat eğilir fakat kırılmazAkıllı lafını akılsıza söyletirYağmur yağsa yaş görmez kavga olsa taş görmezKaraya sabun deliye öğüt neylesinİnsan ikrarından hayvan yularından tutulurKurban etiyle köpek tavlanmazOynayamayan gelin yerim dar. derBir fenanın yedi mahalleye zararı dokunurSabah ola hayır geleDağ dağa küsmüşde dağın haberi olmamışBir fenanın yedi mahalleye zararı vardırHamama gider kurna beğenmez düğüne gider zurna beğenmezAkıllı sözünü akılsıza söyletirBaca eğride olsa dumanı doğru çıkarMilletin ağzı torba değil ki dikesinKötü komşunun yedi mahalleye zararı vardırKaynana pamuk ipliği olup raftan düşse gelinin başını yararZaman her şeyin ilacıdırKavanoz dipli dünyaAdemoğlu çiğ süt emmiştirZaman her yarayı tedavi ederBaktın ki kar havası eve gel kör olasıSöylesem söz olur söylemesem dertMilletin ağzı torba değil ki büzesinDağ başından duman eksik olmazEldeki yara yarasıza duvar deliğiSenden çıkmış bir kaza kime gidersin imdadaAzmin elinden bir şey kurtulmaz (ne kurtulur?)Bir hatır iki hatır üçüncüde vur yatırBaktın yarin yar değil terkini kılmak ar değilHer firavun un bir musa sı olurKaş çatmakla çatık kaşlı olunmazAş taşarsa çömçenin değeri kalmazBahtsızın bağına ya yağmur yağar ya doluDoğru söze ne denirBaş başa bağlı başda yasayaYoğurdum (ayranım) ekşidir diyen olmazBorç güle güle gelir ağlaya ağlaya giderKimsenin ahı yerde kalmazİstemek bir ayıp vermemek iki ayıpBaş başa bağlı başda padişahaTatlı dil güler yüz düşmanın kolunu bükerKarı koca arasına girilmezBekarlık maskaralıktırİt sürü para kazanAllah kulunun yardımcısıdırBeş parmağın beşide bir değildirAyyar tilki art ayağında tutulurİki aslan bir posta sığmazBaşına gelen başmakçıGizlide gebe kalan aşikarede doğururBaktın yarin yar değil terkini kılmak az değilAltın eşin gümüş eşiğe muhtaç olurSirkeyi sarımsağı düşünen (hesaplayan) paçayı yiyemezTok iken yemek yiyen mezarını dişiyle kazarDeniz kenarında dalga eksik olmazAllahtanrısağ gözü sol göze muhtaç etmesinHoca okurken yanılırSana kötülük yapanı iyilik yaparak cezalandırHer gecenin bir sabahı vardırHer gecenin bir gündüzü vardırAllahtanrıkulunun yardımcısıdırAç ile arkadaş olma yemem derde sömürürHer akşamın bir sabahı vardırHer ağlamanın bir gülmesi vardırKoyunun götü bir gün açıksa keçininki her gün açıkRahman a secdesi yok sofuluğu elden bırakmazİç güveyisi iç ağrısıElin ağzı torba değil ki çekip büzesinEtle tırnak arasına girilmezTas yere düşmeden çınlamazHerkesin ağzı torba değil ki büzesinRahman a secde etmez yine sofuluğu elden bırakmazSen kendini övme el seni övsünİçi beni yakar dışı eli (seni) yakarAbdala kar yağıyor demişler titremeye durmuşum demişDemir tavında dilber çağındaÇok (fazla) naz aşık usandırırEğri ağaçsız orman olmazDağ başından duman yiğit başından yaman eksik olmazDağ başından duman yiğit başından boran eksik olmazGöze yasak olmazMerhametten maraz doğarBağla atını ısmarla hakk aDünya ölümlü gün akşamlıİki cambaz bir ipte oynamazİyi kadının kocası cübbesinden belli olurHamı tatlı yetkini acıBüyük balık küçük balığı yerAy ayakta çoban yatakta ay yatakta çoban ayaktaPerşembenin gelişi çarşambadan bellidirSu aktığı yere yine akarDadandırma kara gelin dadanırsa yine gelirAz ateş çok odunu yakarErenlerin sağı solu belli olmazAşağı tükürsen sakal yukarı tükürsen bıyıkAlemin ağzı torba değil ki büzülsünİki kardeş savaşmış ebleh buna inanmışTeşbihte hata olmazBekarlık sultanlıktırAdamın (insanın) adı çıkacağına canı çıksınSelin ağzı tutulur elin ağzı tutulmazCömertle nekesin (cimrinin) harcı birdirOnmadık yılın yağmuru harman vakti yağarKedi her zaman ciğer yemezKalendere kış olur demişler titremeye durmuşuz demişEşeğin ölümü köpeğe düğündürÇalma kapımı çalarlar kapınıAç esner aşık gerinirGörünen dağın ardı yakındırİnsan sözünden hayvan yularından tutulurKöre şimdi gece. demişler ne zaman gündüzdü? demişİti öldürene sürütürlerİnsan eşek olunca semer vuran çok olurTavşan dağa küsmüşde dağın haberi olmamışElbette olur ev yıkanın hanesi viranSon gülen iyi gülerEle attığın taş kendi başına değerBenzeye benzeye yaz benzeye benzeye kış olurEv yıkanın evini Allah yıkarEv yıkanın Allah evini yıkarKoyunun bulunmadığı yerde keçiye abdulrahman çelebi derlerYılana yumuşak diye el sunmaAdam adam denmekle adam olmazKimsenin çırası tana kadar yanmazEldeki yara yarasıza duvar deliği gibidirTan yeri ağarınca hırsızın gözü kararırTatlı ye tatlı söyleAbdala kar yağıyor demişler titremeye hazırım demişAdamın (insanın) adı çıkacağına (çıkmaktansa) canı çıksın (çıkması yeğdir)Martta tezek kuruya nisanda seller yürüyeAbdalın karnı doyduktan sonra gözü yoldadırAbdalın karnı doyunca gözü yolda olurÇiftçinin ambarı sabanın ucundadırHer yokuşun bir inişi her inişin bir yokuşu vardırKara gün kararıp kalmazÇıkmadık candan ümit kesilmezÇıkmamış canda umut vardırSabanın tutağına yapışan el aç kalmazÖksüz güler mi meğer yanılaCan çıkmadan umut kesilmezArık ata kuyruğu (da) yüktürParan ucuz olursa sen pahalı olursunKimse kimsenin rızkını yemezAlemin ağzı torba değil ki büzesinKimi yer kimi bakar kıyamet ondan koparMermer iyi taştan iyilik iki baştanDost başa düşman ayağa bakarKedinin usluluğu sıçan görünceye kadarÇıkmamış candan umut kesilmezÇıkmayan candan umut kesilmezSabah ola hayır olaAçlık sofuluğu bozarLafla pilav pişerse deniz kadar yağı bendenBostan yeşil (gök) iken pazarlığa oturulmazGöz var izan varYeni testi suyu soğuk tutarKöy yanar deli taranır (deli kız taranır)Ağlama ölü için ağla deli içinİki kaptan bir gemiyi batırırHekim kim başına gelenKişiyi nasıl bilirsin kendin gibiGel demek kolay git demek güçtürÇok söyleyen çok yanılırŞakanın sonu kakadırDünyanın ucu uzundurKazan taşarsa kepçenin değeri olmazHangi gün vardır akşam olmadıkSıcağa kar mı dayanır?El elin aynasıdırArkalı it kurdu boğarAğaç düşsede yakınına yaslanırÖrtük pazar ara bozarSen pazarda hiç adam ağzı görmedin mi?Karpuz kesmekle hararet sönmezErkek arslan dişisinden kuvvet alırGüvenme dayına azık al yanınaOynayacak adam kağnı gıcırtısındada oynarBir kötünün yedi mahalleye zararı vardırCana gelecek kaza mala gelsinCana gelecek zarar mala gelsinHanım kırarsa kaza halayık kırarsa cezaYirmi yılda başa gelmeyen yirmi saniyede gelirDün öleni dün gömerlerUna dökülen yağın zararı yokCana geleceğine mala gelsinHoroz ölür gözü çöplükte kalırYel kayadan ne koparır (aparır)Sevilmedik ot insanın başucunda biterYazın çalışan kışın gülüşürEğri otur doğru söyle (konuş)Baktın kar havası eve gel kör olasıDevletli yanını kaşısa yoksul para verecek sanırAsil azmaz bal kokmaz (kokarsa yağ kokar çünkü aslı ayrandır)Ürümesini (ürmesini) bilmeyen köpek (it) sürüye kurt getirirÖksüz neden güler? yanılırda gülerDemir tavında dövülürAlet işler el övünürBorçsuz çoban yoksul beyden yeğdirYoldan kal yoldaştan kalmaGönül verme evliye eve gider unuturDertsiz baş (kul) olmazFırsat eldeyken sürün devranıİşkilli büzük dingilderVar ne bilsin yok halindenKara haber tez duyulurİçgüveysi iç ağrısıBugün bana ise yarın sanaKalendere kış geliyor demişler titremeye hazırım diye cevap vermişHamama giren terlerElin ağzı torba değil ki büzesinBir kötünün yedi mahalleye zararı dokunurAcı acıyı keser su sancıyıAy bozmaz süt kokmaz. kokarsa ayran kokar çünkü aslı süttürOn ceviz alsan ikisi çürük çıkarAteş olmayan yerden duman çıkmazDost başa bakar düşman ayağaNasipsiz köpek kurban bayramında dağa çıkarBeterin beteri vardırGön yufka yerinden delinirBir kimsenin adı çıkmaktansa canı çıksınİnsanın adı çıkmadansa canı çıksınAdamın adı çıkmaktansa canı çıksınBir insanın adı çıkacağına canı çıksınBir kimsenin adı çıkmaktansa canı çıkması yeğdirBir kimsenin adı çıkmasından canı çıkması yeğdirAsil ile taş taşı bedasıl ile yeme aşıBir kimsenin adı çıkacağına canı çıkması yeğdirİki kişi başında fes yok derse başını yoklaHer inişin bir yokuşu vardırAdamın adı çıkmaktansa canı çıkması yeğdirAdamın adı çıkmadansa canı çıkması yeğdirİnsanın adı çıkacağına canı çıkması yeğdirİnsanın adı çıkmasından canı çıkması yeğdirİnsanın adı çıkmadansa canı çıkması yeğdirSık gidersen dostuna yatar arka üstüneBir insanın adı çıkmaktansa canı çıkması yeğdirBir kimsenin adı çıkmasından canı çıkması daha hayırlıdırBir kimsenin adı çıkacağına canı çıkması daha hayırlıdırBir kimsenin adı çıkmaktansa canı çıkması daha hayırlıdırAdam öküz derdinde gelin sakız derdindeAdamın adı çıkmaktansa canı çıkması daha hayırlıdırAdamın adı çıkmadansa canı çıkması daha hayırlıdırİnsanın adı çıkmasından canı çıkması daha hayırlıdırİnsanın adı çıkmadansa canı çıkması daha hayırlıdırAkıllı hırsız şaşkın ev sahibini bastırırİnsanın adı çıkacağına canı çıkması daha hayırlıdırUşağı işe koş sende ardına düşYa evlat bir ya ocak körÖfke baldan tatlıdırAdam adama her daim muhtaç (gerek olur)Nikahta keramet vardırFakir hırsızlığa çıkınca ay akşamdan doğarAnan güzel idi hani yeri baban zengin idi hani eviÖlenle ölünmezGün doğmadan neler doğarSaçın ak mı kara mı önüne düşünce görürsünKimsenin ahı kimsede kalmazTan gelsin hayrı beraber gelsinBaba ekmeği zindan ekmeği koca ekmeği meydan ekmeğiBeş parmağın beşi bir değil (olmaz)Fare çıktığı deliği bilirCana gelecek mala gelsinBaca eğride olsa duman doğru çıkarCana gelecek (kaza zarar) mala gelsinNe karanlıkta yat ne kara düş görAta eyer gerek eyere er gerekAcıkan ne olsa yer acıyan ne olsa söylerKanı kanla yumazlar kanı su ile yurlarTerziye dinlen. demişler ayağa kalkmışAkılsız köpeği yol kocatırVeripte kötü olacağına vermeyipte kötü olMisafir misafiri istemez ev sahibi ikisini deAçılan solar ağlayan gülerÇok bilen çok yanılırUtanma pazar dostluğu bozarTekdir ile uslanmayanın hakkı kötektirHak yerde kalmazBir günlük beylik beyliktirZenginin ayakucunda uyuyacağına fakirin başucunda uyuAğanın malı çıkar uşağın canıOğlanın şaşkını babasının zenginliğini methederAkraba ile ye iç alışveriş etmeBaba vergisi görümlük koca vergisi doyumlukAz el aş kotarır çok el iş kotarırÇocuk düşe kalka büyürSonradan görme kuldan buluttan çıkma günden korkulurAtlı itli sığmış bir çocuk sığmamışAdemoğlu (insanoğlu) çiğ süt emmiştirBayramda borç ödeyene ramazan kısa gelirAğaran baş ağlayan göz gizlenmezMirasa nereye gidiyorsun? demişler esip yağmaya sürüp savurmaya demişGülme komşuna gelir başınaSinek küçüktür ama mide bulandırırBüyük balık küçük balığı yutarGeciken adalet adalet değildirNasipsiz köpek kurban bayramında köy dışında bulunurFısıltı ev yıkarAsil azmaz bal kokmaz kokarsa yağ kokar onunda aslı ayrandırGüzele bakmak sevaptırÇıkmadık canda umut vardırGön yufka yerinden delinir (ip inceldiği yerden kopar)Büyük lokma ye ama büyük söz söylemeEl el ile değirmen yel ileSen kazanda düşmana kalsınFelek kimine kavun yedirir kimine kelekKibirliye kibir göstermek sadakadırÇalma elin kapısını çalarlar kapınıAltın eşik gümüş eşiğe muhtaç olurSu bulanmayınca durulmazİp inceldiği yerden koparAt beslenirken kız istenirkenAbdalın karnı doyunca gözü pabucundadırÖküz altında buzağı aranmazBaş başa bağlı başda şeriataGençliğin kıymeti ihtiyarlıkta bilinir (anlaşılır)Bir musibet bin nasihatten iyidirİnsanın adı çıkacağına canı çıksınBir kimsenin adı çıkacağına canı çıksınKimse kendi memleketinde peygamber olmazİnsan doğduğu yerde değil doyduğu yerdeEl ağzına bakan karısını tez boşarYatsının faziletini güveyden sormalıFakirlik ayıp değil tembellik ayıpVasiyet ölüm getirmezÇiftçinin karnını yarmışlar kırk tane gelecek yıl çıkmışBöyle gelmiş böyle giderGurbette övünmek hamamda türkü söylemeye benzerAt ölür nalı kalır yiğit ölür namı kalırBin dost az bir düşman çokSarhoşlar ve çocuklar doğruları söylerlerAç ne yemez tok ne demezKomşun hakkında hüküm vermeden önce iki ay onun makosenleriyle yürüGençliğin kıymeti ihtiyarlıkta bilinirKomşun hakkında hüküm vermeden önce iki ay onun mokasenleriyle yürüAbdal abdala çatmayınca kasnak boyuna geçmezAllah gümüş kapıyı kaparsa altın kapıyı açarHarman yel ile düğün el ile olurBakarsan bağ olur bakmazsan dağ (olur)Osmanlı nın ayağı üzengide gerekSevda geçer yalan olur sonra sokar yılan olurAdamın adı çıkacağına canı çıksınVur dedik öldürdüAteş düştüğü yeri yakarDeveyi yardan uçuran bir tutam otturAsil azmaz bal kokmazCan cümleden aziz(dir)Bez alırsan musul dan kız alırsan asildenAllah sağ eli sol ele muhtaç etmesinAğlama ölü için ağla diri içinAtın bahtsızı arabaya düşerGüvenme dayına ekmek al yanınaSöz var dağa çıkarır söz var dağdan indirirIrmaktan geçerken at değiştirilmezBir adamın adı çıkacağına canı çıksınMartta yağmasın nisanda dinmesinYalancının mumu yatsıya kadar yanarDünya malı dünyada kalırKimse kimsenin kısmetini yemezBiri yer biri bakar kıyamet ondan koparDünya büyük olsada (aslında) dardırBüyük lokma ye(de) büyük söz söylemeAbada bir dibada giyene güzelde bir çirkinde seveneFakiri dövme üstünü yırtYaz yalan kış gerçekBakarsan bağ bakmazsan dağ olurÖdünç güle güle gider ağlaya ağlaya gelirYeni dosttan vefa gelmezÇıkmadık candan umut kesilmezEski dost düşman olmaz yenisinden vefa gelmezAdamın bahtı kızına çeyiz olurmuşAbdal düğünden çocuk oyundan usanmazAt ölür meydan kalır yiğit ölür şan kalırAkraba (dost) ile ye iç alışveriş etmeŞöhret afettirAçtırma kutuyu söyletme kötüyüAbdal ata binince bey oldum sanır şalgam aşa girince yağ oldum sanırYazın gölge hoş kışın çuval boşAbanın kadri yağmurda bilinir