Var ile ilgili atasözleri Atasözü Arama Zamane çocuğu dokuz babalıdırKul kusursuz (hatasız) olmazAyaz paşa kol geziyorTebdili mekanda ferahlık varBıldırcının beyliği arpa biçimine kadardırTerazi var tartı var her bir şeyin vakti varSana taşla vurana sen aşla (ekmekle pamukla) var (dokun)Terazi var tartı vari her bir şeyin vakti varSürmeyi gözden çalan varEvlinin bir evi var kiracının bin evi varTürkçe sözlükHer dağın derdi kendine göreGeleceği varsa göreceğide varAllah a bir can borcu varBaşı var aklı yok dili var kabı yokMaksat muhabbet olsunDayanık öküze oha! neymiş?Çıkmadık canda ümit var (dır)Herkesin bir derdi var değirmencininki suÖlüm var kalım varDünya yıkılsa umurunda değilAkıl (göz) var izan (mantık yakın) varÖlmek var dönmek yokErgene var ergene kaygısız gir yorganaSakınılan (esirgenen) göze çöp batarDek duranın devece assı varHerkesin bir derdi var değirmencininkide suTek duranın devece assı varHer başın bin derdi var değirmencininki suDefineye malik viraneler varKadın var arpa ununu aş eder kadın var buğday ununu keş ederGönül var otluğa gönül var bokluğaBir abam var atarım nerde olsam yatarımAdam adama gene gerek olurAt var meydan yokDüşmana yarak (silah) gerek ya düşmandan ırak gerekHer başın bir derdi var değirmencininkide suAğanın alnı terlemezse ırgadın burnu kanamazGidipde gelmemek var gelipde görmemek (bulmamak) varGönül var otluğa konar gönül var çöplüğe konarGönül var otluğa konar gönül var bokluğa konarArmudun sapı var üzümün çöpü varGönül var otluğa gönül var bokluğa (konar)Beyazın (akın) adı (var) esmerin (karanın) tadı (var)Akın (beyazın) adı (var) karanın (esmerin) tadı (var)Bu kadar kusur kadı kızındada bulunurBir abam (postum) var atarım nerede olsam yatarımEl elden üstündür arşa çıkıncaSağırlar birbirini ağırlarRüzgarlı havada pamuk toplanmazNe dağda bağım var ne çakaldan davamKar yılı var yılıKurdun adı yaman çıkmış tilki vardır (tilkicik var) baş keserBalta sapını yontamazHer başın bir derdi var değirmencininki suCanı cana ölçmüşlerKakma el kapısını el ucuyla iterler kapını var gücüyleSakal keçidede varKeçininde sakalı varBeyazın adı var esmerin tadı varDünya kırk kulplu bir kazan bir kulpundan tutda kazanBaşın başı var başında başı varAkın adı var karanın tadı varSöz var ara bozar söz var ara düzerHerkes (insan) bildiğini okurAkşamın sabahı varSirkesini sarımsağını hesap eden paçayı yiyemezAdam adama gerektir tosbağaya hanesiİbibik sende bu göt var çok yuvalar kokutursunVar akar yok bakarİki serçeden börek olurDeveden düşenin anası ağlamış eşekten düşenin ağlamamışÇıkmadık canda umut varKadı kızında bile kusur olurAtalar çıkarayım der tahta döner dolanır gelir bahtaŞahin küçük ama payını ele vermezAğlayanın bir derdi var gülenin beşİhmalin devlete zarara varBalık kokarsa tuzlanır ya tuz kokarsa ne yapılır?Ardında yüz köpek havlamayan kurt kurt sayılmazBuğdayım var deme ambara girmeyince oğlum var deme yoksulluğa ermeyince (düşmeyince)Dimyat a pirince giderken evdeki bulgurdan olmakDimyat a pirince giderken eldeki bulgurdan olmakMinareyi yaptırmayan yerden bitti bellerTosya ya pirince giderken eldeki bulgurdan olmakTosya ya pirince giderken evdeki bulgurdan olmakHer delinin başına bayrak dikilse bedestende bez kalmazÇok şey isteyen azındanda olurBalta sapını yonamazÖlüm ölümde hırlamaya ne borcum var?Güzel kanda kavga andaKan kusana altın leğenin ne faydası varMal kusurları (melameti) örterBir kılın bir örmeye faydası varMağrur olma padişahım senden büyük Allah varÖlüm var dirim (kalım) varAvrat var ev yapar avrat var ev yıkar (yakar)Göz var mantık varArslan postunda gönül dostundaKuş vardır eti yenir kuş vardır et yedirilirİt kağnının gölgesine yatmışta ne koyu gölgem var demişHerkesin gönlünde bir aslan yatarHer yiğidin gönlünde bir aslan yatarGöz var yakın varMalda yalan mülkde yalan var birazda sen oyalanHer gönülde bir arslan yatarAy (gün) var yılı besler yıl var ayı (günü) beslemezKedi kıçına bakarda yaram var dermişSebepsiz ölüm olmazGönül var otluğa gönül var çöplüğe (bokluğa) konarYengece niçin yan yan gidersin? demişler serde kabadayılık varSeninki canda benimki patlıcan mı?Herkes evinde ağadırDünya bir yağlı kuyruktur yiyebilene aşk olsunBir abam var atarım nerede olsam yatarımBir postum var atarım nerede olsam yatarımAkıl var mantık varBir hatır iki hatır üçüncüde vur satırAkıl var yakın varHer vaktin bir padişahı varYapı taşı yapıdan kalmazAltın kepeğe muhtaçEv sahibinin bir evi var kiracının bin evi varVar adamın gencine her gün gönlün incine. var adamın kartına otur gönül tahtınaDost yüzünden düşman gözünden belli olurHer şakanın altında bir gerçek yatarOrman olurda domuz olmaz mı?Var ne bilsin yokun halindenKatranı kaynatmakla olur mu pekmez cibilliyetini sevdiğim cibilliyetine çekerGül dikensiz olmazFenadan fenası varSöz var insanı yola getirir söz var insanı yoldan çıkartırMazlumun ahı indirir şahı (yerde kalmaz)Bir söz ara bozar bir söz ara düzerSayılı günler çabuk geçerTakdir tedbiri bozarYaz günü gölgede yatanın kış günü ekmeği esmer olurAkıl var izan varAtta karın yiğitte burunKatranı kaynatsan olurmu şeker cinsi batasıca mutlaka cinsine çekerİhmalin devlete zararı varEv sahibinin bir evi kiracının bin evi varSakalda keramet olsa keçi şeyhlik ederdiBeyde bulunmayan elde neler var?Kılık kıyafetle adam olunmazGündüzün mumunu yakan gece karanlıkta kalırAy var yılı besler yıl var günü beslerHer kapının bir anahtarı vardırKomşu hakkı AllahtanrıhakkıGün var yılı besler yıl var günü beslerSirkesini sarımsağını sayan paçayı yiyemezGüzele bakmanın göze faydası varSarımsağını hesap eden paçayı yiyemezGüzele ne yakışmazSafa ile yenen cefa ile kazanılırHamsi kurban olur mu? kanıda var canı daGün var yılı besler yıl var günü beslemezBir elin nesi var iki elin sesi var (bir elin sesi çıkmaz)Adamın yere bakanından suyun sessiz (yavaş) akanından kork (suyun yavaş akanından insanın yere bakanından kork)İnsan gönlünün artığını söylerGün var yılı besler yıl var ayı beslemezBahşiş atın dizginine bakılmazKurdun adı yaman çıkmış tilkicik var baş keserBeleş atın dizginine bakılmazBeleş atın yaşına bakılmazHamsi niçin kurban olmasın kanıda var canı daBeleş atın yularına bakılmazKoyunun kuyruğu var örterBahşiş atın yaşına bakılmazBahşiş atın yularına bakılmazBir evde düzen olunca düzenbaz olmazİtin hatırı yoksa sahibinin hatırı varHiddetle kalkan nedametle otururBilen bilir bilen aslı var sanırEt kokarsa tuzlanır ya tuz kokarsa ne yapılır?Bir varmış bir yokmuşKedi götünü görmüş yaram var demişGidipte gelmemek gelipte görmemek (bulmamak) varSana taşla vurana sen ekmekle varAslan postunda gönül dostundaGüzele ne yaraşmazÇalıdır çırpıdır yuvam iyidir kötüdür kocamKöpeksiz köye kurt girerSana taşla varana sen ekmekle varSana taşla vurana sen aşla varMüflis tüccar eski defterlerini karıştırırKöpeksiz sürüye kurt inerKöpeksiz sürüye kurt dalarHer şeyin vakti var horoz bile vaktinde öterDoğruluk minarede kalmışHer gönülde bir aslan yatarİte hoşt demezler sahibinin hatırı var diyeSu küçüğün söz (sofra yemek) büyüğünDeve boynuz isterken kulağından olmuşAcuzeye dokunmak mertlik değildirSana taşla varana sen aşla varKöpeksiz köye kurt dalarKöpeksiz köye kurt inerİyilikten maraz doğarSeraskere dana güttüren dünyaAzmin elinden bir şey kurtulmazCanı acıyan eşek atı geçerAktan kara kalktı mı?Yok büyümez zayıf büyürÇürük baklanın kör alıcısı olurAzmin elinden ne kurtulur?Merhametten maraz hasıl olurBin kişi değmez bir kişi bir kişi değer bin kişiGüçsüz yaşlıya dokunmak mertlik değildirBilgin parasızda olsa zengin sayılırAzmin elinden hiçbir şey kurtulmazÖpülecek ele tükürülmezAyı sevdiği yavrusunu hırpalarSirkeyi sarımsağı hesaplayan paçayı yiyemezÇocuğa iş buyuran ardına kendi düşer (çocuğa iş ardına sen düş / çocuğa iş sal ardınca sen var)Yapı taşı yapıdan (yerde) kalmazSirkeyi sarımsağı düşünen paçayı yiyemezKöpeksiz sürüye kurt girerSaç safadan tırnak cefadan uzarDostluklar kara günde belli olurBeleş atın dişine bakılmazGidipde gelmemek var gelipde görmemek varKalpten kalbe yol giderBacak kadar boyu var türlü türlü huyu varDevenin silkintisi eşeğe yük olurDeve adını satar eşek odunuÖnünde bol bol yiyen sonunda bel bel bakarDeve adını eşek odunu satarErkek aslan aslanda dişi aslan aslan değil mi?Deve deve yerine çökerBir buldu iki ister akça buldu çıkın isterGönülden gönüle bir yol vardırBahşiş atın dişine bakılmazParası ucuz olanın kendisi kıymetlidirKedi kıçını görmüş yaram var! demişAkçesi ucuz olanın kendisi kıymetlidirDevede boy var ama eşeğin ardına düşerAkçası ucuz olanın kendisi kıymetlidirAdam (insan) eti (yükü) ağırdırGöl yerinden su eksik olmazRüzgarlı günde pamuk atılmazYola yoğurt dökmüş var mı?Tok açın halinden bilmez (ne bilir anlamaz) (var ne bilsin yok halinden)Devenin yünü eşeğe yük olurDuvarın kulağı var gözünüde unutmaSeyrek var dostuna kalksın ayak üstüneÖlüm var dirim varYemeyenin malını yerler (üstüne bir bardak bu içerler)Bitli baklanın kör alıcısı olurKalpten kalbe yol vardırDünya bol olmuş neye yarar pabuç dar olduktan sonraEle güven olmazDüşman düşmanın halinden bilmezMaşa varken elini ateşe sokmaBirlikten dirlik doğarYere bakan yürek yakanDağ dağa küsmüşde dağın haberi olmamışYere bakar yürek yakarBirlikten güç doğarHayırlı dost hayırsız akrabadan iyidirKurtlu baklanın kör alıcısı olurHar vurup harman savurmaİyiliğe nereye gidiyorsun? demişler kötülüğe demişEğrinin iki yakası bir araya gelmezYakın dost uzak akrabadan iyidirVarsa (var mı) pulun herkes kulun yoksa (yok mu) pulun dardır yolunŞap ile şeker bir değilBeterin beteri varGabbe içerden olunca kapı tırkaz tutmazMayasız yoğurt çalınmaz (tutumaz)Hayırlı dost hayırsız hısımdan iyidirYakın dost hayırsız akrabadan iyidirEvlinin bir evi var evsizin bin evi varHayırlı dost hayırsız akrabadan yeğdirYakın komşu uzak akrabadan iyidirBir ahırda atda bulunur eşekdeAbdal (derviş) tekkede hacı Mekke'de bulunurAvrat var arpa unundan aş yapar avrat var buğday unundan keş yaparYakın dost uzak akrabadan yeğdirDervişe Bağdat'ta pilav var demişler. yalan değilse ırak değil demişGidipde gelmemek gelipde bulmamak varAy var yılı besler yıl var ayı beslemezHayırlı komşu hayırsız akrabadan yeğdirBıçak sapını kesmezMart kuruluk nisan yağmurlukYatanın yüreğine borcu varKomşunun iti komşuya ürümezHayırlı dost hayırsız hısımdan yeğdirHayırlı komşu hayırsız hısımdan iyidirGüneş olsan kimsenin mendilini kurutmazsınYakın dost hayırsız akrabadan yeğdirBostana dadanan eşeğin kuyruğu kulağı kısa olurGidipde gelememek gelipde bulamamak varYakın dost uzak hısımdan iyidirMinareyi yaptırmayan yerden bitmiş sanırSoydur çekerYakın komşu uzak akrabadan yeğdirGidipde gelmemek gelipde görmemek varAhmak (şaşkın) misafir ev sahibini ağırlarGidipde gelememek gelipde görememek varKork aprilin beşinden öküzü ayırır eşindenPilavdan döne kaşığın sapı (dönenin kaşığı) kırılsınİte vurmazlar sahibinin hatırı var diyeGidene ağam gelene paşamGidipde dönememek dönüpde bulamamak varSakınan göze çöp batarSabret bitmeyen iş olmazHayırlı komşu hayırsız hısımdan yeğdirGidipde dönmemek dönüpde bulmamak varElmanın dibi göl armudun dibi yolNerede hareket orada bereketGidipde dönememek dönüpde görememek varGidipde dönmemek dönüpde görmemek varZora beylerin borcu varAllah namerde muhtaç etmesinYakın komşu uzak hısımdan iyidirTerazi var tartı var her şeyin bir vakti varİki emini bir yemin ayırırDeve ölürse eşeğe yüktürVerirsen veresiye gidersin karasuyaEl el üstünde olur ev ev üstünde olmazBeşe bakma çiftten başka işeKiminin devesi kiminin duasıYakın komşu uzak hısımdan yeğdirBaşın başı başında başı vardırDeve ölürse eşeğe yük olurDağ ne kadar ulu olsada bir kenarı yol olurAltın eşin gümüş eşiğe muhtaç olurAlçacık boyu var türlü türlü huyu varAllah kulunu kısmetiyle yaratırDağ ne kadar yüce olsa bir geçidi bulunurUnun çoksa çörek et yağın çoksa börek etAdamın eti yenmez derisi giyilmez tatlı dilinden başka nesi var?Her gecenin bir gündüzü vardırAraba ile tavşan avlanmazHer gecenin bir sabahı vardırVerme malını veresiye akar gider karasuyaYaza çıkardık danayı beğenmez oldu anayıKılıç kınını kesmezHer ağaçtan kaşık olmazHer ağlamanın bir gülmesi vardırHer akşamın bir sabahı vardırAyının kırk türküsü var kırkıda ahlat üstüneSöz söylerken işi bırak laf olur sözle biteceği yazıya dökme geç olurDüşenin dostu olmazEşeği düğüne çağırmışlar ya su lazımdır ya odun demişTas yere düşmeden çınlamazÖlmüş devenin derisi eşeğe yüktürGörünüşe aldanmaDertsiz baş olmazSofrada elini mecliste dilini kısa tutSofu soğan yemez bulunca sapını komazDere görünmeden paça sıvanmazUlu sözü dinlemeyen ulurmuşSöz var gelir geçer söz var deler geçerDağdaki kekliğin bini bir parayaDavulun sesi uzaktan güzel gelirYemeyenin malını yerler demine hu çekerlerGafil kuşun avcısı çok olurUlu sözü dinlemeyen ulur kalırİki tavşan kovalayan hiçbirini tutamazDünya dört kulplu bir kazan bir kulpundan tutda kazanÇocuğa iş buyuran ardına kendi düşer (çocuğa iş ardına sen düş/ çocuğu işe sal ardınca sen var)Zalimin zulmü varsa mazlumun Allah'ı varCehenneme kira var paradan haber verUlu sözü tutmayan ulur kalırÇatal kazık yere geçmezKör pazara varmasın pazar körsüz kalmasınGören gözün hakkı vardırKimin ki bağı var yüreğinde dağı varBoynuz kulaktan sonra çıkar ama kulağı geçerİt boku acından yerElti eltiden kaçar görümceler bayrak açarAğrısız baş mezarda olurElinden gelse bir kaşık suda boğacakDertsiz baş mezarda taşElde bulunan beyde bulunmazAkşam oldu kon sabah oldu göçAlacakla borç ödenmezMerhametten maraz doğarGökyüzünde düğün var deseler kadınlar merdiven kurmaya kalkarBilen bilir bilmeyen aslı var sanırAdamak kolay ödemek zordurTek elin nesi var iki elin sesi varÇocuğu işe sal ardınca sen varAğzı bal yapan arının kuyruğunda iğnesi varKarıncanın yok olma zamanı gelince kanatlanırHer kimin bağı var yüreğinde dağı varKomşu kızı almak kalaylı tastan su içmek gibidirAk curun akmazsa kara curun kol gibiTok acın halinden bilmez (var ne bilsin yok halinden)Öpülecek el ısırılmazKeçidede sakal varİki emini bir yemin aralarBuğdayın yanında acı otda sulanırBüyük balık küçük balığı yerAğaca dayanma kurur insana güvenme ölürSağ olsunda dağ ardında olsunYoksul ala ata binse selam durmazDuvara yaslanma yıkılır insana güvenme ölürDuvara dayanma yıkılır insana güvenme ölürAdama güvenme ölür ağaca dayanma kururAcıyan çok amma ekmek veren yokDile gelen ele gelirKürkçünün kürkü olmaz börkçünün börküDadandırma kara gelin dadanırsa yine gelirGailesiz baş yerin altındaKarga mandayı babası hayrına bitlemezBorçsuz çoban yoksul beyden iyidirKızın var sızın varSormak ayıp değil sormamak ayıpÇabuk yanan çabuk sönerVar evi kerem evi yok evi verem (elem) eviKatıra baban kim? demişler dayım at demişGelen gidene rahmet okuturSormak ayıp değil öğrenmemek ayıpEşeğinin kuyruğunu kalabalıkta kesme kimi uzun der kimi kısaBir delinin kuyuya attığı taşı kırk akıllı çıkaramazAz eli aşta gör çok eli işte görKalabalıkta eşeğin kuyruğunu kesme kimi uzun der kimi kısaOnmadık yılın yağmuru harman vakti yağarParayla dost bulunmazDüşenin dostu olmaz hele bir yol düşte görBaş başa bağlı başta şeriata (yasaya)Nazar insanı mezara hayvanı kazana götürürÇatal kazık yere batmazTavşan dağa küsmüşde dağın haberi olmamışİnsan eşek olunca semer vuran çok olurTarlayı koçan zaptetmez saban zaptederGençlikte ölüm kocalıkta yoksulluk güç imişMerkebin kuyruğunu kalabalıkta kesme kimi uzun der kimi kısaKarpuz kabuğuna basma kayıp düşersinAdalet ile zulüm bir yerde barınmazVar mı pulun herkes kulun yok mu pulun dardır yolunYakın dost hayırsız hısımdan yeğdirVar mı malın herkes kulun yok mu pulun dardır yolunSofrada elini dernekte dilini sıkı tutKimsenin çırası tana kadar yanmazAksak eşekle yüksek dağa çıkılmazAnne gibi yar Bağdat gibi diyar olmazAlıcı kuşun ömrü az olurŞahin küçüktür ama koca turnayı havadan indirirAlçak uçan yüce konar yüce konan alçak uçarYemeyenin malını yerler (üstüne bir bardak su içerler)Katrandan olmaz şeker olsada cinsine çekerMinarede doğru ama içi eğriHer kuşun eti yenmez kuş var ki et yedirirlerŞahin ile deve avlanmazYalan parayla alınmazGidipde gelmemek gelipde görmemek (bulmamak) varAkla gelmeyen (akla gelen) başa gelirHer şeyin yokluğu yoklukturAç doyacağını düşünmez tok acıkacağını düşünmezBin nasihatten bir musibet yeğdirYalan parayla değil yaAkıllı evladın var neylersin mali akılsız evladın var neylersin mali?Sefa ile yenen cefa ile kazanılırBin nasihatten bir musibet evladırTavşanı tazı tutar çalımı avcı satarAy var yılı besler yıl var ayı beslerMal sahibi mülk sahibi nerde acep ilk sahibiMal sahibi mülk sahibi hani bunun ilk sahibi?Balcının var bal tası oduncunun var baltasıYılan ne kadar eğri gitse deliğine doğru girerDost başa düşman ayağa bakarVar evi kerem evi yok evi elem eviRahat ararsan mezardaAğrısız baş mezarda gerekGöz var izan varBağda izin olsun üzüm yemeye yüzün olsunYeni testi suyu soğuk tutarBağa bak üzüm olsun üzüm yemeye yüzün olsunKazma elin kuyusunu kazarlar kuyunuKendini beğenen şeytanCanı cana ölçmeliİki kaptan bir gemiyi batırırVücut kocar gönül kocamazYırtıcı (alıcı) kuşun ömrü az olurDert çekene göredirTaş altında olmasında dağ ardında olsunÇok söyleyen çok yanılırAyın on beşi karanlık on beşi aydınlıktırKöpeksiz sürüye (köye) kurt dalar (iner)Gönlün yazı var kışı varDilenci bir olsa şekerle beslenirGeç olsunda güç olmasınBir elin verdiğini öbür elin duymasınBir elin verdiğini öbür elin görmesinSağ elin verdiğini sol elin bilmesinYağmurlu gün tavuk su içmezSağ elinin verdiğini sol elin bilmesinAvrat var ev yapar avrat var ev yakarSağ elin verdiğini sol elin duymasınYalnız taştan duvar olmazYavaş tükürüğün sakala zararı varSağ elinin verdiğini sol elin duymasınKel yanında kabak anılmazDağ ne kadar büyük olsada kervan dağı aşarHangi gün vardır akşam olmadıkCan canın yoldaşıdırBeleş atın dişine (yaşına yularına dizginine) bakılmazDerdin yoksa söylen borcun yoksa evlenAt yedi günde it yediği günde unuturBir elin verdiğini öbür elin bilmesinElifin hecesi var gündüzün gecesi varYüz versen yüzsüz astarınıda isterYüzünü bulan yüzsüz astarınıda isterArkalı it kurdu boğarAdam adamdan korkmaz utanır (hatır sayar)Dağ ne kadar yüce olsada yol onun üstünden aşarElmanın dibi göl armudun dibi yol (olmalı)Azı bilmeyen çoğu hiç bilmezBitli (kurtlu çürük) baklanın kör alıcısı olurPazar körsüz kalmazMeyve ağacını taşlarlarİyi evlat babayı vezir kötü evlat rezil ederBir deli kuyuya bir taş atmış kırk akıllı çıkaramamışAğaç düşsede yakınına yaslanırGençliğin kıymeti ihtiyarlıkta anlaşılırHer şeyin bir vakti var horoz bile vaktinde öterMeyve veren ağacı taşlarlarBüyük başın derdi büyük olurVar eli titremezGençliğin kıymeti yaşlılıkta bilinirAdama dayanma ölür ağaca dayanma kururBir dokun bin ah dinle kaseifağfurdanKomşunun tavuğu komşuya kaz görünürAllah kulunu kısmeti ile yaratırMeyveli ağaca taş atan çok olurHerkesin tenceresi kapalı kaynarEv sahibi mülk sahibi hani nerede bunun ilk sahibiKurdun adı yaman çıkmış tilki vardır baş keserVarsa hünerin var her yerde yerin yoksa hünerin var her yerde üzülBir dokun bin ah işit kaseifağfurdanHerkesin delisi evinde derdi karnındaHazıra dağ ( lar) dayanmazEken biçer konan göçerAlçak uçan yüce konar yüce uçan alçak konarTekerlek kırıldıktan sonra yol gösteren çok olurMescide gerek olan meyhaneye haramdırBir dokun bin ah dinleAğanın alnı terlemezse ırgatın burnu kanamazSağ olsunda dağ ardında bulunsunİt ulur birbirini bulurDostun iyisi kara günde belli olurUcuz alan pahalı alır (pahalı alan aldanmaz)Adam adama gerek olmasa her biri bir dağ başında olurduDemir tavında dövülürİnsanın eti yenmez derisi giyilmez tatlı dilinden başka nesi var?Aklın yolu birdirDüşen ağaca balta vuran çok olurYırtıcı kuşun ömrü az olurDertsiz baş (kul) olmazKardeşim olsunda kanlım olsunGemisini kurtaran kaptandırSevip dostuna boşanıp kocana varmaAlacakla verecek (borç) ödenmezBalın olsun tek sinek Bağdat'tan gelirAdamak kolay ödemek güçtürBir deli kuyuya bir taş atar kırk akıllı çıkaramazmışAttan düşene yorgan döşek eşekten düşene kazma kürekVar ne bilsin yok halindenBirlikten dirlik (kuvvet) doğarHer ağacın meyvesi olmazGönülden gönüle (kalpten kalbe) yol vardır (kalp kalbe karşıdır)Varsa (var mı) pulun herkes kulun yoksa (yok mu) pulun dardır yolun (paran varsa cümle alem kulun paran yoksa tımarhane yolun)Eşek çamura çökerse sahibinden gayretlisi olmazDağ ardında olsunda yer altında olmasınYatanın yürüyene borcu varDert gezmiş derman beraber gezmişAteş olmayan yerden duman çıkmazÇabuk parlayan çabuk sönerBey ardından çomak çalan çok olurAşı pişiren yağ olur gelinin yüzü ağ olurYardımcının yardımcısı olurİki ölç bir biçDoğruluk minarede kalmış onunda içi eğriAl kibar kızını işlesin bulana bulana al çıtak kızını gezsin eğlene eğleneEl elden kalmaz dil dilden kalmazZor kapıdan girerse şeriat bacadan çıkarBana dokunmayan yılan bin yaşasınSakınılan göze çöp batarBir insanın adı çıkacağına canı çıksınÖksüze acıyan çok ama ekmek veren yokBir söz bin büyüye bedeldirHer inişin bir yokuşu vardırBorç uzayınca kalır dert uzayınca alırBana dokunmayan yılan bin yıl yaşasınSona kalan dona kalırBir kimsenin adı çıkmaktansa canı çıkması daha hayırlıdırAltın leğenin kan kusana ne faydası var?Beni sokmayan yılan bin yıl yaşasınTek kanatla kuş uçmazÇoban armağanı çam sakızıBalı dibinden yağı yüzündenBeni ısırmayan yılan bin yıl yaşasınDeve boynuz ararken kulaktan olmuşOğlan doğuran övünsün kız doğuran dövünsünÇatal kazık yere çakılmazEşeğin kuyruğunu kalabalıkta kesme kimi uzun kimi kısa derBol bol yiyen bel bel bakarAna gibi yar Bağdat gibi diyar olmazTilki benim için demem ama üzümsüz bağın kökü kurusun. demişYerinden oynayan yetmiş kazaya uğrar en küçüğü ölümAğustosta yatanı zemheride büğelek tutarGün doğmadan neler doğarGöğe direk denize kapak olmazSağ elin verdiğini sol elin görmesinTan gelsin hayrı beraber gelsinBaş olan boş olmazAceleci sinek süte düşerAraba devrilince yol gösteren çok olurEşeği düğüne çağırmışlar ya odun eksik ya su demişAğrımayan başın sargıya ihtiyacı yokturAlacakla verecek ödenmezGelen gideni aratırHerkes kaşık yapar ama sapını ortaya getiremezNerde hareket orda bereketBir şeyin önüne bakma sonuna bakHızlı koşan (giden) atın boku seyrek düşer (olur)Sakla beni varken bulunayım sana yokkenMart dokuzunda çıra yak bağ budaDağda bağın var yüreğinde dağın varBaca eğride olsa duman doğru çıkarParam seni vereyimde mi düşman olayım vermeyeyimde mi düşman olayım? vermeyeyimde düşman olayımBaş başa vermeyince taş yerinden kalkmazMeyve veren ağaç taşlanırEvladın var mı derdin varTerziye dinlen. demişler ayağa kalkmışDağ ne kadar yüce olsa yol (onun) üstünden aşarDevenin derisi eşeğe yük olurYakın (hayırlı) dost (komşu) hayırsız akrabadan (hısımdan) yeğdir (iyidir)Açılan solar ağlayan gülerTavşan dağa küsmüş dağın haberi olmamışBir çıplağı bin zırhlı soyamazDertsiz baş mezara taşÇok bilen çok yanılırBeyler buyruğu yoksula kan ağlatırAvrat var ev yapar avrat var ev yıkarAlçak yerde yatma sel alır yüksek yerde yatma yel alırAyırıcı gelmiş seçici gelmiş. orta yere sıçıcı gelmişAğanın malı çıkar uşağın canıAz yiyen az uyur çok yiyen güç uyurMühür kimde ise süleyman odurKenarın dilberi nazikde olsa nazenin olmazKomşu kızı almak kalaylı kaptan su içmek gibidirAş tuz ile tuz oran ileKış kış gerek yaz yazDeveden büyük fil varHem kız hem baldırı düz hemde ucuz olur mu?Siyah inekten beyaz süt sağılırDertsiz baş terkide gerekAz el aş kotarır çok el iş kotarırAh alan onmazKörün istediği iki göz biri ela biri bozAdemoğlu (insanoğlu) çiğ süt emmiştirKırlangıcın zararını biberciden sorBalta sapını kesmezBir elin nesi var iki elin sesi varAl elmaya taş atan çok olurGülme komşuna gelir başınaBorç iyi güne kalmazBüyük balık küçük balığı yutarDünya tükenir yalan tükenmezFırıncının çocuğu aç dolaşırmışAkraba gelmeye gelmeye yad olur yad gele gele akrabaBir yemem diyenden kork bir oturmam diyendenAkraba gelmeye gelmeye düşman oldu düşman gele gele akraba olduSöyleyene bakma söyletene bakYengece niçin yan yan gidersin? demişler serde kabadayılık var. demişVerirsen veresiye batarsın karasuyaBir selam bin hatır yaparGüvenme dostuna saman doldurur postunaFelek kimine kavun yedirir kimine kelekEl elden üstündürBıçak kınını kesmezMisafir kısmeti ile gelirAltın eşik gümüş eşiğe muhtaç olurMeyveli ağacı taşlarlarEl adamı cömert der maldan eder yiğit der candan ederAllah kardeşi kardeş yaratmış kesesini ayrı yaratmışHer kuşun eti yenmezSahipsiz kapı anahtarsız açılırAkıl yiğide sermayedirTuz ekmek hakkını bilmeyen kör olurAcar tazı çulluda belli olur çulsuz daİyiliğe iyilik olsaydı koca öküze bıçak olmazdıİnsan doğduğu yerde değil doyduğu yerdeTebdil i mekanda ferahlık vardırKardeş kardeşi atmış yar başında tutmuşGönül bir sırça saraydır kırılırsa yapılmazKimse kendi memleketinde peygamber olmazAttan düşen ölmez eşekten düşen ölürEskisi olmayanın yenisi olmazKurnaz hırsız ev sahibini bastırırŞu dünyanın bin bir türlü hali varSöz gümüşse sükut altındırÜzümün çöpü var armudun sapıAr yılı değil kar yılıSöyleyenden dinleyen arif gerekAtılan ok geri dönmezÇiftçinin karnını yarmışlar kırk tane gelecek yıl çıkmışMalını yemesini bilmeyen zengin her gün züğürttürAt ölür nalı kalır yiğit ölür namı kalırAdam olana bir söz yeterYaşın yanında kuruda yanarOrtaklık öküzden başlı başına buzağı yeğdirSağlık varlıktan yeğdirBirlikten kuvvet doğarBağa bak üzüm olsun yemeye yüzün olsun (bağda izin olsun üzüm yemeye yüzün olsun)Yerin kulağı varKiminin parası kiminin duasıAğaç yaprağı ile güzeldir (gürler)Hasta sağ kalırsa hekime karşı gelirGençliğin kıymeti ihtiyarlıkta bilinirKarıncanın zevali gelince kanatlanırÇam sakızı çoban armağanıMal adama hem dost hem düşmandırSoran yanılmamışBıçak yarası geçer (onulur) dil yarası geçmez (onulmaz)Varsa hünerin var her yerde yerin yoksa hünerin var her yerde yerinKardeş kardeşi bıçaklamış dönmüş yine kucaklamışSağ elinin verdiğini sol elin görmesinAkıl yaşta değil baştadırSarışının adı var esmerin tadı varUmmadığın taş baş yararDeveyi yardan uçuran bir tutam otturDağ dağ üstüne olur ev ev üstüne olmazUlu sözü dinlemeyen uluyakalırAğılda oğlak doğsa ovada otu biterAğacı kurt insanı dert yerCan cümleden aziz(dir)Can çıkmayınca huy çıkmazİt ürür kervan yürürEcel geldi cihana baş ağrısı bahaneVar evi kerem evi yok evi verem eviVar varlatır yok söyletirAsılmış adamın evinde ipten söz edilmezYavuz hırsız ev sahibini bastırırKuş var eti yenir kuş var et yedirilirBoktur kokar huydur çekerDeve kırk yılda intikam almış ammada çabuk oldu demişIrmak kenarına çeşme yapılmazAtın bahtsızı arabaya düşerSöz var dağa çıkarır söz var dağdan indirirDüşmez kalkmaz bir AllahYağmur yağsında varsın kerpiççi ağlasınŞeytanın dostluğu darağacına kadardırBesle kargayı oysun gözünüDavulun sesi uzaktan hoş gelirİyi dost kara günde belli olurİnsan sevdiğini yerden yere vururmuşBuğdayım var deme ambara girmeyince oğlum var deme yoksulluğa düşmeyinceGemisini kurtaran kaptanBuğdayım var deme ambara girmeyince oğlum var deme yoksulluğa ermeyinceAcele giden ecele giderBugünün işini yarına bırakmaBir (sağ) elinin verdiğini öbür (sol) elin görmesinSöz var iş bitirir söz var baş yitirirAkıl para ile satılmazAğaç kökünden yıkılırİğneyi kendine çuvaldızı başkasına batırSu uyur düşman uyumazDost kara günde belli olurCins kedi ölüsünü göstermezEden bulur inleyen ölürEceli gelen köpek cami duvarına işerZenginlikle sıcaktan zarar gelmezErgen gözüyle kız alma gece gözüyle bez almaKimi köprü bulamaz geçmeye kimi su bulamaz içmeyeAdamın iyisi alışverişte belli olurBir mıh bir nal kurtarır bir nal bir at kurtarırAz veren candan çok veren maldanAcele işe şeytan karışırAç doymam tok acıkmam sanırAt ölür meydan kalır yiğit ölür şan kalırCömert derler maldan ederler yiğit derler candan ederlerVakitsiz öten horozun başını keserlerAt yiğidin yoldaşıdırAçtırma kutuyu söyletme kötüyüAyağını yorganına göre uzatTatlı dil yılanı deliğinden çıkarırHayırlı komşu hayırsız akrabadan iyidirAbanın kadri yağmurda bilinir