Vardır ile ilgili atasözleri Atasözü Arama Kul kusursuz (hatasız) olmazGönülden gönle yol vardırBıldırcının beyliği arpa biçimine kadardırUğruluğa gitsen insafı elden komaTarlada balık avlanmazRüzgar esmeyince yaprak kımıldamazTerazi var tartı var her bir şeyin vakti varRüzgar esemeyince yaprak oynamaz (dal kımıldamaz)Bir acı kahvenin kırk yıl hatırı vardırBir fincan kahvenin kırk yıl hatırı (hakkı) vardırBir acı (fincan) kahvenin kırk yıl hatırı vardırUzak menzile yavaş gitmeliUcuz etin yahnisi kara olurHer yiğidin bir yoğurt yiğişi vardırAksak eşeğin kör nalbandı olurHer dağın derdi kendine göreSırrını açma (açma sırrını) dosduna çünkü (dostunun dostu vardır) oda söyler dostunaDelikli boncuk yerde kalmazRüzgar esmeyince yaprak kıpırdamaz (dal oynamaz)Kavak uzaya uzaya göğe ermezMaksat muhabbet olsunBazı dingil döner bazı tekerDünya yıkılsa umurunda değilHerkesin bir derdi var değirmencininki suDelikli boncuk (taş) yerde kalmazZora beylerin borcu vardırHerkesin bir derdi var değirmencininkide suHer başın bin derdi var değirmencininki suİnsanın kötüsü (fenası) olmaz meğer ki parası olmayaDefineye malik viraneler varDemir ne kadar sert olsada ateş onu yumuşatırGönül var otluğa gönül var bokluğaDeve kalktı damı yıktıAt var meydan yokHer ağlamanın bir gülmesi her yokuşun bir inişi vardırDünya bir işi binRüzgar esmeyince yaprak oynamaz (dal kımıldamaz)Her başın bir derdi var değirmencininkide suDeli kız evde kalmazLeş nerede karga oradaAllah deveye kanat verseydi damı taşı dağıtırdıDağ daha kavuşmaz insan insana kavuşurAvcı ne kadar av bilse ayı o kadar yol bilirVaktini boşa geçiren sonra pişman olurGönül var otluğa gönül var bokluğa (konar)Parasız pazara kefensiz mezara gidilmezSağırlar birbirini ağırlarRüzgarlı havada pamuk toplanmazAk itin pamukçuya zararı vardırBir kötünün yedi mahalleye zararı vardır (dokunur)Ak itin pamuğa zararı vardırRüzgar esmeyince yaprak oynamazAk itin pamuk pazarına zararı vardırAk köpeğin pamukçuya zararı vardırAk köpeğin pamuğa zararı vardırKurdun adı yaman çıkmış tilki vardır (tilkicik var) baş keserRüzgar esmeyince dal kımıldamazBalta sapını yontamazAk köpeğin (itin) pamuk pazarına (pamuğa pamukçuya) zararı vardırŞubat ya iti soludurum ya devenin kuyruğuna çıkarım demişHer güzelin bir huyu vardırVarsa hünerin her yerde vardır bir yerinUn elekten hamur bilekten çıkarKeçininde sakalı varSakal keçidede varHer başın bir derdi var değirmencininki suCanı cana ölçmüşlerZahmetsiz bal yenmezHerkes (insan) bildiğini okurBaşın başı var başında başı varDünya kırk kulplu bir kazan bir kulpundan tutda kazanZahmetsiz lokma yenmezSöz var ara bozar söz var ara düzerZahmetsiz lokma yutulmazAkşamın hayrından sabahın şerri iyidir (yeğdir)Dertsiz kul olmazAkşamın sabahı varHer firavunun bir musa sı çıkarŞahin küçük ama payını ele vermezAnadan doğmak ölmek içindirİt itin kuyruğunu bırakmazGücük isterse çiftçiyi yürütür istemezse kara devenin kuyruğuna çıkarırTasasız baş bostan korkuluğundaAğzı bal yapan arının kuyruğunda iğnesi vardırBalık kokarsa tuzlanır ya tuz kokarsa ne yapılır?El için ağlayan gözden olurMinareyi yaptırmayan yerden bitti bellerArife günü aşa ne bayram günü tıraşa ne?Dimyat a pirince giderken eldeki bulgurdan olmakDimyat a pirince giderken evdeki bulgurdan olmakArı bey olan kovana üşer (üşüşür)Erkek arslan arslanda dişi arslan arslan değil mi?Balı dibinden yağı yüzünden alTosya ya pirince giderken evdeki bulgurdan olmakEcele (ölüme) çare bulunmazSanatı ustadan görmeyen (öğrenmeyen) öğrenemezTosya ya pirince giderken eldeki bulgurdan olmakYolu yordamıyla ormanı baltayla geçersinGün olur yılı besler yıl olur günü beslemezÇok şey isteyen azındanda olurBalta sapını yonamazÜstü varsa altıda vardır yerinAlimden zalimde doğarSanatı ustadan görmeyen öğrenmezDünyada tasasız baş bostan korkuluğunda bulunurEvceğizim evceğizim saklar benim halceğizimYalnız öküz boyunduruğa koşulmazDünyanın üstü varsa altıda vardırÇok söz yalansız çok para haramsız olmazMağrur olma padişahım senden büyük Allah varDerdi veren Allah dermanınıda verirDerdi veren devasınıda verirAvrat var ev yapar avrat var ev yıkar (yakar)Kuş vardır eti yenir kuş vardır et yedirilirHerkesin gönlünde bir aslan yatarGücük ya iti soludurum ya devenin kuyruğuna çıkarım demişArslan postunda gönül dostundaHer gönülde bir arslan yatarHer yiğidin gönlünde bir aslan yatarAcele eden sinek süte düşerDeniz dalgasız olmaz kapı halkasızDeveye nal olmazTabak mısın it bokuna muhtaçsınDünya bir işin binAy (gün) var yılı besler yıl var ayı (günü) beslemezSebepsiz ölüm olmazÖlüme çare bulunmazYazın araması kışın taraması olmazsa herkes besler mandayıMayasız yoğurt olmazGönül var otluğa gönül var çöplüğe (bokluğa) konarDertsiz baş bostan korkuluğundaSeninki canda benimki patlıcan mı?Herkes evinde ağadırDünya bir yağlı kuyruktur yiyebilene aşk olsunBir hatır iki hatır üçüncüde vur satırHer insanın bir kusuru vardırMayasız yoğurt çalınmazKusursuz güzel olmazMayasız yoğurt çalınmaz (tutmaz)Coşkun nehir geçitsiz olmazAltın kepeğe muhtaçNe varlığa sevin ne yokluğa yerinAvradı eri saklar peyniri deriDertsiz bir kabak varmış onunda başını kesip içini oymuşlarEv sahibinin bir evi var kiracının bin evi varAç ölmez benzi sararırHer vaktin bir padişahı varÇok söz (laf) yalansız çok para (mal) haramsız olmazGörünüşe aldanmamalıAç gezmekten tok ölmek yeğdirDost yüzünden düşman gözünden belli olurCoşkun ırmak geçitsiz olmazOrman olurda domuz olmaz mı?Ecele çare bulunmazKoyunu güden kurdu görürMaşa varken elini ateşe sokma (el ateşe sokulmaz)Deveyi yokuşa sürmeHer dükkan kirasıylaYalnız öküz çifte koşulmazAnanın bahtı kızınaBir söz ara bozar bir söz ara düzerSayılı günler çabuk geçerDövüşerek pazarlık et güle güle ayrılDonuna işemedik çocuk olmazEğri düzü beğenmez buda bizi beğenmezHer derdin bir devası vardırKaşığı herkes yapar ama sapını ortaya getiremezHer derdin bir dermanı vardırEl için ağlayan iki gözden olur yar için dövünen dizden olurBeyde bulunmayan elde neler var?Akbaba leyleğin dayısı herkese kendi başının kaygısıAy var yılı besler yıl var günü beslerKılık kıyafetle adam olunmazTek kanatla uçan kuş olmazVarsa hünerin her yerde vardır yerinHer kapının bir anahtarı vardırKomşu hakkı AllahtanrıhakkıGün var yılı besler yıl var günü beslerİnsan gönlünün artığını söylerGün var yılı besler yıl var günü beslemezGün var yılı besler yıl var ayı beslemezSen işi bırakmayınca iş seni bırakmazHer ağaç kökünden kurur (çürür)Adamın yere bakanından suyun sessiz (yavaş) akanından kork (suyun yavaş akanından insanın yere bakanından kork)Delikli boncuk yerde kalmaz hiç olmazsa alır nazarlık yaparlarDağ kuşu dağda çöl kuşu çölde gerekKadın vardır vezir eder kadın vardır rezil ederİnsanlar çeşit çeşit yer damar damarBuğday mısıra demiş ki aş ol keş ol hamur işine karışmaZarardan korkan kar edemezDağ gülü bağda bitmez bağ gülü dağda bitmezDağ başına kış gelir insanın başına iş gelirDünyada tasasız baş bostan korkuluğuna benzerDağ kuşu dağda bağ kuşu bağda gerekTopalla yürüyen aksama öğrenirDağ kuşu bağda bağ kuşu dağda olmazKurdun adı yaman çıkmış tilkicik var baş keserEt kokarsa tuzlanır ya tuz kokarsa ne yapılır?Delikli taş yerde kalmaz hiç olmazsa alır nazarlık yaparlarDağ kuşu dağda bağ kuşu bağda yakışırBir kanatla kuş uçmazDemir yumuşamaz deli uslanmazO kadar kusur kadı kızındada olurAğaç ne kadar uzasada göğe ermezZararını düşünen kar edemezYerin kulağı vardırMayasız yoğurt tutmazAğaç ne kadar uzasada göğe eremezÇuvalın ağzı dururken dibi açılmazAslan postunda gönül dostundaDemirden korkan trene binmezDavulu görür oynar mihrabı görür ağlarCan cümleden azizDeveci ile dostluk Kuran kapısını büyük tutarYiğit başından devlet ırak değildirAcuzeye dokunmak mertlik değildirHer gönülde bir aslan yatarDeve boynuz isterken kulağından olmuşSu küçüğün söz (sofra yemek) büyüğünDirgene dayanamayan porsuk harmana gelmezDirgene dayanamayan porsuk harmana girmezFakir dost çabuk unutulurDeveciyle konuşan kapısını büyük açmalıDeveciyle görüşen kapısını büyük açmalıSoydur çeker (boktur kokar)Er ek geç ek tava ekİven sinek süte düşerDeveci ile konuşan kapısını büyük açmalıDeveci ile görüşen kapısını büyük açmalıDeveci ile dost olan kapısını büyük yaptırırSeraskere dana güttüren dünyaKuştan korkan darı ekmezDirgenden korkan porsuk harman yerine gelmezKarpuz kabuğu suya düşmeden denize girilmezİlim sahibine dost mal sahibine düşman kazandırırİyi olacak hastanın hekim (doktor) ayağına gelirBir kötünün yedi mahalleye zararı dokunur (vardır)Deveci ile görüşen kapısını büyük açarÇivi çıkar ama izi kalırBuğday hicaz a giderken arpaya ince yufkaya karışma demişDeveciyle dost olanın üst eşiği yüksek olurÇok arpa atı çatlatırDeveci ile dostluk eden kapısını yüksek açmalıdırKoyun güden kurdu görürBin kişi değmez bir kişi bir kişi değer bin kişiYerinde söz söylemesini bilen özür dilemek zorunda kalmazKargadan korkan bakla ekmezKargadan korkan darı ekmezCan boğazdan geçerAyı sevdiği yavrusunu hırpalarGüçsüz yaşlıya dokunmak mertlik değildirÖpülecek ele tükürülmezBilgin parasızda olsa zengin sayılırİyilik yapan iyilik bulurSaç safadan tırnak cefadan uzarKalpten kalbe yol giderTerazi tartıyla her şey vaktiyleKörlüğünde ısrar edene vasfını belirtmekte beis yokturHer ağaç kökünden çürürFarenin ip kesen yavrusu olurKış kışlığını kuş kuşluğunu gösterirErkek aslan aslanda dişi aslan aslan değil mi?Gönülden gönüle bir yol vardırKavak uzaya uzaya göğe yetmezEl için ağlayan iki gözden yar için dövünen dizinden olurBir fincan acı kahvenin kırk yıl hatırı vardırBeş parmak bir değilBir buldu iki ister akça buldu çıkın isterDevenin silkintisi eşeğe yük olurBir zalimden bir alim doğarBir fincan acı kahvenin kırk yıl hakkı vardırDeve adını satar eşek odunuDeve adını eşek odunu satarAceleyle menzil alınmazBoka nispetle tezek amberdirGeçmiş zaman olur ki hayali cihan değerAdam (insan) eti (yükü) ağırdırAcelede nedamet düşünmekte selamet vardırBir ağızdan çıkan bir orduya yayılırBir ağızdan çıkan bin dile yayılırHayır işi uzat şerre dönsün şer işi uzat hayra dönsünAkçesi ucuz olanın kendisi kıymetlidirDevenin yünü eşeğe yük olurAkçası ucuz olanın kendisi kıymetlidirGöl yerinden su eksik olmazKar susuzluk kandırmaz (gidermez)Görünüşe aldanma (aldanmamalı)Rüzgarlı günde pamuk atılmazLakırdı ile peynir gemisi yürümezLakırtı ile peynir gemisi yürümezParası ucuz olanın kendisi kıymetlidirÖlüm bir kara devedir ki herkesin kapısına çökerBaş olda istersen soğan başı olKazanırsan dost kazan düşmanını ananda doğururAğaç ne kadar yüksek olsada yaprakları yere düşerKalpten kalbe yol vardırBitli baklanın kör alıcısı olurAk köpeğin pamuk pazarına zararı vardırBir ağızdan çıkan bin ağza yayılırAtta avratta uğur vardırÇobansız sürüyü kurt kaparMaşa varken elini ateşe sokmaHamama gider kurna beğenmez düğüne gider zurna beğenmezEle güven olmazBaş olan boş olmamalıdırYere bakan yürek yakanYere bakar yürek yakarHer ağaç kökünden kururBir ağızdan çıkan beş ağza yayılırBir fenanın yedi mahalleye zararı vardırAğrılardan göz ağrısı her kişinin öz ağrısıHayırlı dost hayırsız akrabadan iyidirAltmışından sonra zurna öğrenen mezarda çalarTaş ne kadar ıslanırsa deli o kadar uslanırİt ısırmaz at tepmez demeNerede birlik orada dirlikAkşam gelen misafirin yiyeceği bulgur sıkısı yatacağı ahır sekisiİbadetde mahfi kabahat deAlimden zalim zaliminden alim doğarİyiliğe nereye gidiyorsun? demişler kötülüğe demişKapını kilitli tut komşunu hırsız tutmaEşeğin kulağını kesmekle küheylan olmazŞap ile şeker bir değilÜçlenmemiş eken olmamış ekerKötü komşunun yedi mahalleye zararı vardırYakın dost uzak akrabadan iyidirSöyleyene değil söyletene bakYayı atıcısına vermeliHayırlı dost hayırsız akrabadan yeğdirKapını iyi kapa komşunu hırsız etmeKapını iyi kapa komşunu hırsız tutmaGidilmeyen yer senin olmazHayırlı dost hayırsız hısımdan iyidirAta et ite ot verilmezDağ başından duman eksik olmazYakın dost hayırsız akrabadan iyidirMide derdin perhiz dermanın başıdırYakın dost uzak akrabadan yeğdirYakın komşu uzak akrabadan iyidirCima pek hoş felekte gusül olmasaAbdal (derviş) tekkede hacı Mekke'de bulunurBir ahırda atda bulunur eşekdeKomşunun iti komşuya ürümezSaç sefadan tırnak cefadan uzarYazın serçeye kim olsa yem verirBekarlık maskaralıkGüneş olsan kimsenin mendilini kurutmazsınHayırlı komşu hayırsız akrabadan yeğdirBıçak sapını kesmezMide derdin ise perhiz dermanın başıdırOkyanusu suya bakarak aşamazsınMide hastalığın evi perhiz tedavinin başıdırYatanın yüreğine borcu varHerkesin yorulduğu yere han yapılmazYakın dost hayırsız akrabadan yeğdirHayırlı komşu hayırsız hısımdan iyidirGeçtiğin köprüleri yakmaHayırlı dost hayırsız hısımdan yeğdirYakın dost uzak hısımdan iyidirYakın komşu uzak akrabadan yeğdirHer güzelin bir kusuru vardırArığa (göle) su gelinceye kadar kurbağanın gözü patlarAhmak (şaşkın) misafir ev sahibini ağırlarKarga bülbülü taklit edeyim derken ötmeyi unutmuşYırtılan deli ahmet in yakasıMinareyi yaptırmayan yerden bitmiş sanırSabret bitmeyen iş olmazDeveye inişi mi seversin yokuşu mu? demişler düz yere mi (düze kıran mı) girdi? demişHayırlı komşu hayırsız hısımdan yeğdirGidene ağam gelene paşamBir koyundan iki post olmazYanlız öküz çifte (boyunduruğa) koşulmazAcele etsende iş olacağına varırTerazi var tartı var her şeyin bir vakti varAklı namazda olmayanın kulağı ezanda olmazGidilmeyen yer senin değildir (olmaz)Yakın komşu uzak hısımdan iyidirNamazda gözü olmayanın kulağı ezanda olmazZeytin dededen incir babadan kalmalıAllah namerde muhtaç etmesinKelle sağ olsunda külah bulunurPara parayı çekerİki emini bir yemin ayırırİnsan çeşit çeşit yer damar damarDeve ölürse eşeğe yüktürKiminin devesi kiminin duasıEl el üstünde olur ev ev üstünde olmazBeşe bakma çiftten başka işeBaşın başı başında başı vardırYakın komşu uzak hısımdan yeğdirSel gider kum kalırDevletin (devlet) malı deniz yemeyen domuz (keriz)Hata yapmaktan korkan insan hiçbir işte başarılı olamazKörden gözlü topaldan ayaklı deliden deliDemir ıslanmaz deli uslanmazAltın eşin gümüş eşiğe muhtaç olurAcelede nedamet teennide selamet vardırAğır taşı ne sel alır ne yelBeş parmak bir olmazSu bendinden kesilirMiras helal hele al demişlerDağ ne kadar ulu olsada bir kenarı yol olurDeve ölürse eşeğe yük olurCinstir çeker boktur kokarAllah kulunu kısmetiyle yaratırUnun çoksa çörek et yağın çoksa börek etİyilik zayi olmazHer gecenin bir sabahı vardırİyilik yerde kalmazBeş kuruşluk fener o kadar yanarHer gecenin bir gündüzü vardırSanatını ustadan öğrenmeyen öğrenemezHarman dövmek çayır kuşu işi değilAllah uçamayan kuşu için alçak dal yaratırSanatını ustadan görmeyen öğrenemezSu bendinden bağlanırAraba ile tavşan avlanmazDağ ne kadar yüce olsa bir geçidi bulunurHer zamanı bir saymaHata yapmaktan korkan insan hiçbir şey yapamazHer ağlamanın bir gülmesi vardırHer akşamın bir sabahı vardırKılıç kınını kesmezHer ağaçtan kaşık olmazAlın yazısı değişmezSu başından bağlanırDüşenin dostu olmazEv devdirDertsiz baş olmazSofrada elini mecliste dilini kısa tutAk şeker kara şeker bir damar soya çekerBaş yarılır börk içinde kol kırılır yen içinde (kalır)Sofu soğan yemez bulunca sapını komazBirlik olmadan dirlik olmazYedi adım yolun bir yudum suyun hakkı vardırTas yere düşmeden çınlamazUlu sözü dinlemeyen ulurmuşBaş yarılır börk içinde kol kırılır yen içindeÖlmüş devenin derisi eşeğe yüktürGörünüşe aldanmaBeş kuruşluk fener ancak bu kadar yanarDeve sahibi şan sahibi koyun sahibi mal sahibi yeler onmaz bağ sahibiDünya dört kulplu bir kazan bir kulpundan tutda kazanVerme sırrını dostuna dostunun dostu vardır oda söyler dostunaYazın araması kışın taraması olmasa herkes besler mandayıDağdaki kekliğin bini bir parayaDavulun sesi uzaktan güzel gelirEv deliği dev deliğiUlu sözü dinlemeyen ulur kalırTamah varken müflis acından ölmezİtin gönlüne kalsa günde bir leş yerAsile dokun geç fukaradan sakın geçAsile dokun geç fakirden sakın geçÇatal kazık yere geçmezKarpuz kabuğunu görmeden denize girmeSırrını açma dostuna dostunun dostu vardır oda söyler dostunaPadişahlar halka bilginler padişahlara hükmederSanatı ustasından görmeyen öğrenmezUlu sözü tutmayan ulur kalırSabır acıdır meyvesi tatlıdırSanatını ustadan öğrenmeyen (görmeyen) öğrenemezKör pazara varmasın pazar körsüz kalmasınGören gözün hakkı vardırKarga kekliği taklit edeyim demiş kendi yürüyüşünü unutmuşEv eksiği dev eksiği ev deliği dev deliğiAğrısız baş mezarda olurAyağa değmedik taş başa gelmedik iş olmazBoynuz kulaktan sonra çıkar ama kulağı geçerDemir tavında dilber çağındaKırkından sonra saza başlayan kıyamette çalarBaşa gelmez iş olmaz ayağa değmez taş olmazDağ başından duman yiğit başından boran eksik olmazDağ başından duman yiğit başından yaman eksik olmazEğri ağaçsız orman olmazEv dediğin evrendir ucu dönmez kervandırKalp kalbe karşıdırElinden gelse bir kaşık suda boğacakElde bulunan beyde bulunmazDertsiz baş mezarda taşAkşam oldu kon sabah oldu göçHer yiğidin gönlünde bir arslan yatarÖtleğenin baylığı böğürtlenin vakti geçinceye kadardırAğustosta suya girse balta kesmez buz olurDama çıkan keçinin ağaca çıkan oğlağı olurNerede birlik orda dirlikKeçi kurttan kurtulsa gergedan olurKör görmez sezerDünya ölümlü gün akşamlıAyıpsız dost isteyen dostsuz kalırAyıpsız dost arayan dostsuz kalırÖpülecek el ısırılmazDolu bardak su almazUyuyan yılanın kuyruğuna basılmazKeçidede sakal varİki emini bir yemin aralarSarımsakda acı amma evde lazım bir dişiKusursuz dost arayan dostsuz kalırDuvara dayanma yıkılır insana güvenme ölürSağ olsunda dağ ardında olsunAğaca dayanma kurur insana güvenme ölürAbanın kıymeti yağmurda bilinirAdama güvenme ölür ağaca dayanma kururMisafir ev sahibinin bağlı kuzusudurDuvara yaslanma yıkılır insana güvenme ölürGailesiz baş yerin altındaAğır taş batman döver (yerinden oynamaz)Ayıdan post düşmandan dost olmazKarga mandayı babası hayrına bitlemezAbanın kadri yağmurlu günde belli olurEkmek çiğnenmedikçe yutulmazÇabuk yanan çabuk sönerAçma sırrını dostuna dostunun dostu vardır oda söyler dostunaAyıpsız yar isteyen yarsız kalırHer yiğidin bir yoğurt yiyişi vardırEl yumruğunu yemeyen kendi yumruğunu balyoz sanırYürüyenin yatanda hakkı vardırAğrısız baş mezarda gerek (olur)Erken öten horozun başını keserlerEkmek bile çiğnenmeyince yutulmazGelen gidene rahmet okuturAğır taş batman döverBir delinin kuyuya attığı taşı kırk akıllı çıkaramazAkmasada damlarEl yumruğu yemeyen kendini kahraman sanırErken öten horozun başını koparırlarOnmadık yılın yağmuru harman vakti yağarÖlüm gelmiş bu cane baş ağrısı bahaneBaş başa bağlı başta şeriata (yasaya)Elin yumruğunu yemeyen kendi yumruğunu balyoz zannedermişEşeğin ölümü köpeğe düğündürAğır taş yerinden oynamazNazar insanı mezara hayvanı kazana götürürHak yerini bulurDüşenin dostu olmaz hele bir yol düşte görÇatal kazık yere batmazParayla dost bulunmazAç esner aşık gerinirEl el ile harman yel ileYalnız öküz çifte (boyunduruğa) koşulmazDeveci ile dostluk eden kapısını büyük açmalıdırAptala malum olurAğrılarda göz ağrısı her kişinin öz ağrısıOnmadık hacıyı deve üstünde yılan sokarLokma (bile) çiğnenmeden yutulmazOcağın yakışığı odun evin yakışığı kadınÇıngıraklı deve kaybolmazGençlikte ölüm kocalıkta yoksulluk güç imişEl yumruğunu yemeyen kendi yumruğunu değirmen taşı sanırİnsan eşek olunca semer vuran çok olurDeniz dalgasız olmaz gönül sevdasız olmazBaş yarılır fes içinde kol kırılır kürk içindeAdalet ile zulüm bir yerde barınmazSofrada elini dernekte dilini sıkı tutAcemi nalbant gavur eşeğinde dener kendiniBir söz yola getirir bir söz yoldan çıkarırYakın dost hayırsız hısımdan yeğdirAcemi nalbant ahmak eşeğinde dener kendiniAcemi nalbant ahmak eşeğinde usta olurÜçlenmemiş eken olmamış biçerAcemi nalbant gavur eşeğinde usta olurİt itin ayağına (kuyruğuna) basmazHuy canın altındadırKimsenin çırası tana kadar yanmazLokma çiğnemeden yutulmazAksak eşekle yüksek dağa çıkılmazAnne gibi yar Bağdat gibi diyar olmazUcuzdur vardır bir illeti pahalıdır vardır bir hikmetiYaz yaz gerek kış kışŞahin ile deve avlanmazTatlı ye tatlı söyleBeylik fırın has çıkarırAğız büzülür göz süzülür ille burun ille burunAcemi nalbant mesleği ahmak eşeğinde öğrenirmişÇekişmeden pekişilmezŞahin küçüktür ama koca turnayı havadan indirirYalan parayla alınmazMinarede doğru ama içi eğriHer kuşun eti yenmez kuş var ki et yedirirlerDeveci ile konuşan kapısını büyük açarHelale cömertlik olmazAlçak uçan yüce konar yüce konan alçak uçarBin nasihatten bir musibet yeğdirHer yokuşun bir inişi her inişin bir yokuşu vardırBin nasihatten bir musibet evladırÇok kucaklayan az düşürürBaş yarılır fes içinde kol kırılır yen içindeÇiftçinin ambarı sabanın ucundadırSefa ile yenen cefa ile kazanılırYalan parayla değil yaÇıkmamış canda umut vardırHer gün baklava börek yense bıkılırYoldan (yol ile) giden yorulmazDünya gençten gence dinçten dinceSabanın tutağına yapışan el aç kalmazAyıpsız yar arayan yarsız kalırBalcının var bal tası oduncunun var baltasıTavşanı tazı tutar çalımı avcı satarVakitsiz açan gül erken solarİyi evlat babayı vezir kötüsü rezil ederVakitsiz açılan gül erken solarVakitsiz açan gül çabuk solarMart ayların çingenesidirVakitsiz açılan gül çabuk solarDarı unundan baklava incir ağacından oklava olmazDost başa düşman ayağa bakarYılan ne kadar eğri gitse deliğine doğru girerKedinin usluluğu sıçan görünceye kadarNasipten öteye yol yokRahat ararsan mezardaAğrısız baş mezarda gerekKüçük suda büyük balık olmazVakitsiz açılan gül tez solarAz ateş çok odun yakarVakitsiz açan gül tez solarKazma elin kuyusunu kazarlar kuyunuAna hakkı Allah hakkıBoynuz kulağı geçer (boynuz kulaktan sonra çıkar ama kulağı geçer)Yangını körükleyen saçından tutuşurAtın tepmezi itin kapmazı olmazTemiz iş altı ayda çıkarBir lisan bir insanEl yumruğunu yemeyen kendi yumruğunu bozdoğan armudu sanırCanı cana ölçmeliAta arpa yiğide pilavVaktinden evvel açan gül tez solarDayak cennetten çıkmıştırHelva şirin nefis kafirDert çekene göredirElalemle düğüne bayrama gidilirTaş altında olmasında dağ ardında olsunBir elin verdiğini öbür elin duymasınÇok söyleyen çok yanılırSerçeden korkan darı ekmezÇalışanın yatanda hakkı vardırGönlün yazı var kışı varAyın on beşi karanlık on beşi aydınlıktırSağ elin verdiğini sol elin bilmesinDağ başı dumansız olmazBir elin verdiğini öbür elin görmesinYanlızlık Allah'a mahsustur (yaraşır)Adam adamdır olmasada pulu eşek eşektir atlastan olsa çuluSağ elin verdiğini sol elin duymasınAvrat var ev yapar avrat var ev yakarSağ elinin verdiğini sol elin bilmesinAğaca çıkan keçinin dala bakan oğlağı olurHerkes kaşık yapar ama sapını yapamazKazan taşarsa kepçenin değeri olmazBenim oğlum bina okur döner döner yine okurAkıl veren çok para veren yokDünyanın ucu uzundurAkıl veren çok ekmek veren yokSağ elinin verdiğini sol elin duymasınDağ ne kadar büyük olsada kervan dağı aşarBaş yarılır börk içinde kol kırılır kürk içindeHangi gün vardır akşam olmadıkKel yanında kabak anılmazBir elin verdiğini öbür elin bilmesinDerviş tekkede hacı Mekke'de bulunurAt yedi günde it yediği günde unuturCesurun bakışı korkağın kılıcından keskindirAcemi nalbant kafir eşeğinde öğrenirYüz versen yüzsüz astarınıda isterYüzünü bulan yüzsüz astarınıda isterİncir babadan zeytin dededenİyiyi amaçlayanlar iyiye kötüyü amaçlayanlar ise kötüye ulaşırlarAzı karar çoğu zararAkıl isen açma sırrın dostuna çünkü dostun dostu vardır oda söyler dostunaBitli (kurtlu çürük) baklanın kör alıcısı olurAcemi nalbant çoban eşeğinde öğrenirDağ ne kadar yüce olsada yol onun üstünden aşarAdam adamdan korkmaz utanır (hatır sayar)Akıl için yol (tarik) birdirBir deli kuyuya bir taş atmış kırk akıllı çıkaramamışGençliğin kıymeti ihtiyarlıkta anlaşılırBüyük başın derdi büyük olurGençliğin kıymeti yaşlılıkta bilinirCami ne kadar büyük olsa imam gene bildiğini okurSel gider kum kalır (kişi ettiğini bulur)Lafla peynir gemisi yürümezÖğüt veren çok olur ama ekmek veren olmazAna hakkı AllahtanrıhakkıAşık kalemi kör dört yanını duvar sanırKomşunun tavuğu komşuya kaz görünürErkek arslan dişisinden kuvvet alırDüğün el ile harman yel ile (olur)Çarık çarıkla sarık sarıklaAdama dayanma ölür ağaca dayanma kururBir dokun bin ah dinle kaseifağfurdanAllah kulunu kısmeti ile yaratırKurdun adı yaman çıkmış tilki vardır baş keserBir dokun bin ah işit kaseifağfurdanHerkesin tenceresi kapalı kaynarAcele giden yolda kalırArşın malı kantar ile satılmazAkşam ise yat sabah ise gitÇoğu zarar azı kararVarsa hünerin var her yerde yerin yoksa hünerin var her yerde üzülAceleyle giden yolda kalırBerber berbere benzer ama başın Allah'a emanetAceleyle yürüyen yolda kalırHer gün papaz pilav yemezDost bin ise azdır düşman bir ise çokturBir kötünün yedi mahalleye zararı vardırHerkesin delisi evinde derdi karnındaAyak almadık taş olmaz başa gelmedik iş olmazEken biçer konan göçerAhbap kusuruna bakan ahbapsız kalırHer şey olacağına varırHarman dövmek keçinin işi değilBir dokun bin ah dinleParanın yüzü sıcaktırMescide gerek olan meyhaneye haramdırYar yıkıldığı gün tozarMürüvvete endaze olmazAlçak uçan yüce konar yüce uçan alçak konarÇivi çıkar ama yeri kalırUcuz alan pahalı alır (pahalı alan aldanmaz)Sağ olsunda dağ ardında bulunsunBaşın önüne eğilmeden işini hallet ki yiğitlik sende kalsınAç ölmez gözü kararır susuz ölmez benzi sararırDemir tavında dövülürAdam adama gerek olmasa her biri bir dağ başında olurduKomşu komşunun tütününe muhtaçtırAbdal tekkede hacı Mekke'de bulunurDertsiz baş (kul) olmazYoldan kal yoldaştan kalmaYırtıcı kuşun ömrü az olurKardeşim olsunda kanlım olsunSu başından kesilirAltın eşik gümüş eşiğe muhtaçtırİslamın şartı beş altıncısı insaf demişlerAttan düşene yorgan döşek eşekten düşene kazma kürekAcele ile menzil alınmazBir deli kuyuya bir taş atar kırk akıllı çıkaramazmışBağ babadan zeytin dededen kalmalıYarım doktor candan eder yarım imam dinden ederTokmağı baş kazık yerBeylik çeşmeden su içmeYarım hoca dinden yarım hekim candan ederGönülden gönüle (kalpten kalbe) yol vardır (kalp kalbe karşıdır)Ağaç kesen baş keserHer ağacın meyvesi olmazAcele ile yürüyen yolda kalırArpa samanıyla kömür dumanıylaVarsa (var mı) pulun herkes kulun yoksa (yok mu) pulun dardır yolun (paran varsa cümle alem kulun paran yoksa tımarhane yolun)Hamama giren terlerAz söyle çok dinleYatanın yürüyene borcu varDağ ardında olsunda yer altında olmasınÇobansız koyunu kurt kaparArmudu sapıyla üzümü çöpüyle pekmezi küpüyleOn ceviz alsan ikisi çürük çıkarAteş olmayan yerden duman çıkmazAllah dağına göre kar verir (verir kışı)Çok gezen çok bilirDert gezmiş derman beraber gezmişDeliye göre her gün bayramBeş kuruşun varsa beş yere düğümleÇabuk parlayan çabuk sönerYardımcının yardımcısı olurBey ardından çomak çalan çok olurŞimşek çakmadan gök gürlemezNerde birlik orda dirlikAllah sevdiğine dert verirKitapsız büyüyen çocuk susuz büyüyen ağaca benzerAslandan korkulur bağlı bile olsaKanaatta izzet tamahda zillet vardırDoğruluk minarede kalmış onunda içi eğriGön yufka yerinden delinirBeterin beteri vardırSaksağan danayı babası hayrına bitlemezZor kapıdan girerse şeriat bacadan çıkarBir kimsenin adı çıkmaktansa canı çıksınBana dokunmayan yılan bin yaşasınKitapsız büyüyen çocuk susuz yetişen ağaca benzerYörüğün göçü gide gide düzelirAdamın adı çıkmaktansa canı çıksınKurtla koyun kılıçla oyun olmazBir söz bin büyüye bedeldirİsin yanına varan is misin yanına varan mis kokarİnsanın adı çıkmadansa canı çıksınBir kimsenin adı çıkmaktansa canı çıkması yeğdirBenden sana bir öğüt ununu elinde öğütBorç uzayınca kalır dert uzayınca alırBaş olda eşek başı olBir kimsenin adı çıkmasından canı çıkması yeğdirBana dokunmayan yılan bin yıl yaşasınBir kimsenin adı çıkacağına canı çıkması yeğdirSona kalan dona kalırHer inişin bir yokuşu vardırAdamın adı çıkmaktansa canı çıkması yeğdirBeni sokmayan yılan bin yıl yaşasınAdamın adı çıkmadansa canı çıkması yeğdirİnsanın adı çıkacağına canı çıkması yeğdirBir kimsenin adı çıkacağına canı çıkması daha hayırlıdırİnsanın adı çıkmasından canı çıkması yeğdirBir kimsenin adı çıkmasından canı çıkması daha hayırlıdırBir insanın adı çıkmaktansa canı çıkması yeğdirİnsanın adı çıkmadansa canı çıkması yeğdirTek kanatla kuş uçmazBalı dibinden yağı yüzündenİnsanın adı çıkacağına canı çıkması daha hayırlıdırİnsanın adı çıkmadansa canı çıkması daha hayırlıdırAdamın adı çıkmadansa canı çıkması daha hayırlıdırİnsanın adı çıkmasından canı çıkması daha hayırlıdırGönül ferman dinlemezBeni ısırmayan yılan bin yıl yaşasınBir ağızdan çıkar bin ağıza yayılırAdamın adı çıkmaktansa canı çıkması daha hayırlıdırDeve boynuz ararken kulaktan olmuşOğlan doğuran övünsün kız doğuran dövünsünTakke düşmeden kel görünmez takke düşmeden aklın başına gelsinÇatal kazık yere çakılmazEşeğin kuyruğunu kalabalıkta kesme kimi uzun kimi kısa derYa evlat bir ya ocak körNikahta keramet vardırTilki benim için demem ama üzümsüz bağın kökü kurusun. demişAna gibi yar Bağdat gibi diyar olmazMalın iyisi suya yakın daha iyisi eve yakınBol bol yiyen bel bel bakarAğustosta yatanı zemheride büğelek tutarYerinden oynayan yetmiş kazaya uğrar en küçüğü ölümEcel geldi cihane baş ağrısı bahaneGün doğmadan neler doğarSağ elin verdiğini sol elin görmesinGöğe direk denize kapak olmazBir koyundan iki post çıkmazSatılık ziftin olsun selanik ten kel gelirAceleci sinek süte düşerBaş olan boş olmazAç kurt aslana saldırırAğrımayan başın sargıya ihtiyacı yokturFazla aş ya karın ağrıtır ya başGelen gideni aratırNerde hareket orda bereketHerkes kaşık yapar ama sapını ortaya getiremezBir şeyin önüne bakma sonuna bakKaynayan kazan kapak tutmazBaş başa vermeyince taş yerinden kalkmazAstar bol olmayınca yüze gelmezVardı bağım malım gelirdi kardeşlerim tükendi yağım balım gelmiyor kardeşlerimYakın (hayırlı) dost (komşu) hayırsız akrabadan (hısımdan) yeğdir (iyidir)Terziye dinlen. demişler ayağa kalkmışDevenin derisi eşeğe yük olurDağ ne kadar yüce olsa yol (onun) üstünden aşarBir çıplağı bin zırhlı soyamazAyağı yürüten baştırAvrat var ev yapar avrat var ev yıkarAdamın kötüsü olmaz meğer züğürt olaÇok bilen çok yanılırDertsiz baş mezara taşAdam ahbabından bellidirBir söyle iki dinleAyıpsız yar (dost) arayan yarsız (dostsuz) kalırAlçak yerde yatma sel alır yüksek yerde yatma yel alırSebepsiz kuş bile uçmazBir günlük beylik beyliktirEl sözüne bakan karısını tez boşarAyırıcı gelmiş seçici gelmiş. orta yere sıçıcı gelmişMühür kimde ise süleyman odurHer horoz kendi çöplüğünde öterAğanın malı çıkar uşağın canıGüzellik tabiatın kadına ilk verdiği ve ilk geri aldığı hediyedirRağbet güzel ile zenginedirKenarın dilberi nazikde olsa nazenin olmazAş tuz ile tuz oran ileÇingeneden çoban olmaz yahudiden pehlivanKış kış gerek yaz yazDeveden büyük fil varKurtla ortak olan tilkinin hissesi ya tırnaktır ya bağırsakAh alan onmazYağmur yağsa kış değil mi? kişi halini bilse hoş değil mi?Siyah inekten beyaz süt sağılırDertsiz baş terkide gerekKörün istediği iki göz biri ela biri bozKırlangıcın zararını biberciden sorAtlı itli sığmış bir çocuk sığmamışAdemoğlu (insanoğlu) çiğ süt emmiştirYağına kıymayan çöreğini yavan (yoz kuru) yerAyağa değmedik taş olmaz başa gelmedik iş olmazBalta sapını kesmezMirasa nereye gidiyorsun? demişler esip yağmaya sürüp savurmaya demişAğır ol batman gelesinGönlün sevdiği ya kürklü olur ya kepenekliDünya tükenir yalan tükenmezAkraba gelmeye gelmeye düşman oldu düşman gele gele akraba olduAkraba gelmeye gelmeye yad olur yad gele gele akrabaBir yemem diyenden kork bir oturmam diyendenSöyleyene bakma söyletene bakÇıkmadık canda umut vardırGön yufka yerinden delinir (ip inceldiği yerden kopar)Bir selam bin hatır yaparEl el ile değirmen yel ileBıçak kınını kesmezDevletin malı deniz yemeyen domuzHer şeyin yenisi dostun eskisiEl elden üstündürŞer işi uzat hayra dönsün hayır işi uzatma şerre dönmesinAltın eşik gümüş eşiğe muhtaç olurAkıl olmayınca ne yapsın sakal?Kul kullanan bir gözünü kör bir kulağını sağır etmeliTaşa çıkan keçinin ağaca çıkan oğlağı olurCan boğazdan gelirHarama uçkur çözülmezEl adamı cömert der maldan eder yiğit der candan ederGevşek tükürüğün sakala zararı vardırZahmetsiz rahmet olmazAllah kardeşi kardeş yaratmış kesesini ayrı yaratmışKendi düşen ağlamazÇam ağacından ağıl olmaz el çocuğundan oğul olmazBin işçi bir başçıHer kuşun eti yenmezSahipsiz kapı anahtarsız açılırAklına geleni işleme her ağacı taşlamaAtım tepmez itim kapmaz demeTuz ekmek hakkını bilmeyen kör olurİnsanın adı çıkacağına canı çıksınGençliğin kıymeti ihtiyarlıkta bilinir (anlaşılır)İyiliğe iyilik olsaydı koca öküze bıçak olmazdıArkadaş dediğinin gölgesinde suç işlenirTebdil i mekanda ferahlık vardırKardeş kardeşi atmış yar başında tutmuşBir kimsenin adı çıkacağına canı çıksınAttan düşen ölmez eşekten düşen ölürKimse kendi memleketinde peygamber olmazTarlanın iyisi suya yakın daha iyisi eve yakınKurnaz hırsız ev sahibini bastırırİyilik eden iyilik bulurSaç kıvamını bulur hamur tükenir yaş kıvamını bulur ömür tükenirHaddini bilmeyene bildirirlerAllah balmumu yakana balmumu yağmumu yakana yağmumu verirÜzümün çöpü var armudun sapıŞu dünyanın bin bir türlü hali varDikensiz gül olmazAcemi nalbant mesleği gavur eşeğinde öğrenirmişSöz gümüşse sükut altındırAr yılı değil kar yılıAtılan ok geri dönmezSöyleyenden dinleyen arif gerekDilenciye hıyar vermişler eğri diye beğenmemişHer şeyin yenisi dostun eskisi (makbuldür)Erken kalkan yol alır er evlenen döl alırDevletliye dokun geç fukaradan sakın geçVasiyet ölüm getirmezBöyle gelmiş böyle giderZenginin malı fakirin ağzını yorarOrtaklık öküzden başlı başına buzağı yeğdirBin dost az bir düşman çokÇok mal haramsız çok söz yalansız olmazAyı çocuklarını büyütmüş duru su içmeye vakti olmamışAdam adamdır olmasada pulu eşek eşektir olmasada çuluKiminin parası kiminin duasıAcemi nalbant kürt eşeğinde dener kendiniKarıncanın zevali gelince kanatlanırGençliğin kıymeti ihtiyarlıkta bilinirBir insanı tanımak için ya alışveriş etmeli ya yola gitmeliPapaz her gün pilav yemezAz sabırda çok keramet vardırMal adama hem dost hem düşmandırSoran yanılmamışAkıl için tarik birdirŞeriatın kestiği parmak acımazHarman yel ile düğün el ile olurVarsa hünerin var her yerde yerin yoksa hünerin var her yerde yerinKardeş kardeşi bıçaklamış dönmüş yine kucaklamışSağ elinin verdiğini sol elin görmesinAkıl yaşta değil baştadırSarışının adı var esmerin tadı varZaman sana uymazsa sen zamana uyUmmadığın taş baş yararKomşu komşunun külüne muhtaçtırYuvayı dişi kuş yaparAdamın adı çıkacağına canı çıksınDeveyi yardan uçuran bir tutam otturDağ dağ üstüne olur ev ev üstüne olmazUlu sözü dinlemeyen uluyakalırSabreden derviş muradına ermişBir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardırAğacı kurt insanı dert yerOlgun bir insanı dost edinmek isterseniz tenkit edin basit bir insanı dost edinmek isterseniz methedinCan cümleden aziz(dir)Zengin adam elindeki kendine yeten adamdırİş olacağına varırUcuzdur vardır illeti pahalıdır vardır hikmetiÇiftçiye yağmur yolcuya kurak cümlenin muradını verecek hakkAlma delinin kızını soya çekerEcel geldi cihana baş ağrısı bahaneAr dünyası değil kar dünyasıLokma çiğnenmeden yutulmazVar varlatır yok söyletirHer yerde okka dört yüz dirhemAçın karnı doyar gözü doymazAsılmış adamın evinde ipten söz edilmezYavuz hırsız ev sahibini bastırırBoktur kokar huydur çekerKuş var eti yenir kuş var et yedirilirDeve kırk yılda intikam almış ammada çabuk oldu demişAtın bahtsızı arabaya düşerDüşmez kalkmaz bir AllahYağmur yağsında varsın kerpiççi ağlasınAkan suya inanma el oğluna güvenmeİbadetde gizli kabahatdeDanışan dağı aşmış danışmayan ( ın) yolu şaşmışŞeytanın dostluğu darağacına kadardırBir adamın adı çıkacağına canı çıksınDavulun sesi uzaktan hoş gelirBesle kargayı oysun gözünüEvdeki hesap çarşıya uymazBir evde iki kız biri çuvaldız biri bizTarlaya saban sürüye çobanKimse kimsenin kısmetini yemezAcele bir ağaçtır meyvesi pişmanlıkÇalıda gül bitmez cahile söz yetmezMal canın yongasıdırBugünün işini yarına bırakmaBiri yer biri bakar kıyamet ondan koparBir (sağ) elinin verdiğini öbür (sol) elin görmesinDeliye hergün bayramAkıl para ile satılmazAğaç kökünden yıkılırSu uyur düşman uyumazFakiri dövme üstünü yırtYuvayı yapan dişi kuşturOlacakla öleceğe çare bulunmazAcele yürüyen yolda kalırYaz yalan kış gerçekCins kedi ölüsünü göstermezYaş kesen baş keserEden bulur inleyen ölürHer işte bir hayır vardırBir başa bir göz yeterÇocuğun yediği helal giydiği haramEceli gelen köpek cami duvarına işerZenginlikle sıcaktan zarar gelmezNamaza meyli olmayanın kulağı ezanda olmazAdamın iyisi alışverişte belli olurBir mıh bir nal kurtarır bir nal bir at kurtarırÇıkmadık candan umut kesilmezAcele işe şeytan karışırAbdala malum olurYarım hekim candan eder yarım hoca dinden ederCömert derler maldan ederler yiğit derler candan ederlerAkraba (dost) ile ye iç alışveriş etmeVakitsiz öten horozun başını keserlerAt yiğidin yoldaşıdırDoğru bilinmeyince eğri bilinmezAyağını yorganına göre uzatTatlı dil yılanı deliğinden çıkarırYarım elma gönül (hatır) almaAcı patlıcanı kırağı çalmazAcıkan doymam (sanır) susayan kanmam sanırHayırlı komşu hayırsız akrabadan iyidirYazın gölge hoş kışın çuval boşAbanın kadri yağmurda bilinir